Синтаксистік синтагманың грамматикалық статусы
Мақалада синтагма мәселесі фонетика, лексика, семантика, интонациямен байланысты зерттелгені анықталып, ғалымдардың синтагманы фонетикалық бірлік, семантикалық-интонациялық бірлік, көп компонентті синтагма, бір компонентті синтагма, лексикалық синтагматика, синтаксистік синтагматика түрінде әртүрлі...
| Main Authors: | , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
L.N. Gumilyov Eurasian National University
2023-09-01
|
| Series: | Turkic Studies Journal |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://tsj.enu.kz/index.php/new/article/view/355 |
| _version_ | 1827375113854517248 |
|---|---|
| author | Nagima Ilyassova Gulnafis Yerkegaliyeva |
| author_facet | Nagima Ilyassova Gulnafis Yerkegaliyeva |
| author_sort | Nagima Ilyassova |
| collection | DOAJ |
| description |
Мақалада синтагма мәселесі фонетика, лексика, семантика, интонациямен байланысты зерттелгені анықталып, ғалымдардың синтагманы фонетикалық бірлік, семантикалық-интонациялық бірлік, көп компонентті синтагма, бір компонентті синтагма, лексикалық синтагматика, синтаксистік синтагматика түрінде әртүрлі жіктегені, оның ғылыми айналымда бір жүйеге түспегені көрсетіліп, синтагманың аталған салалармен байланысын айқындайтын тілдік бірлік сөйлем деп танылады. Сөйлем сөйлеу ағымына түскен сөздердің байланысуынан қалыптасатын, ал синтагма сөйлем ішінде байланысқа түскен сөздердің мәні мен мағынасын анықтайтын, ой-пікірді жеткізуге қызмет
атқаратын синтаксистік категория ретінде талданады. Нәтижесінде синтаксистік синтагма термині ұсынылады. Синтаксистік синтагма тілдің құрылымдық, семантикалық, интонациялық, коммуникативтік жүйесімен тығыз байланыста жұмсалатын грамматикалық статусқа ие категорияға жатады. Сөйлем ішінде өзара байланысқан сөздер мен оларды байланыстырушы тілдік бірліктердің қызметіне талдау жасау барысында синтаксистік синтагма мен тілдің құрылымдық жүйесі арасында байланыс орнайтыны дәлелденеді. Синтаксистік синтагма құрамындағы сөздердің семантикалық жақтан үйлесім табу жолдары лексикалық мағынаның семантикалық өрісімен байланысты қарастырылады. Интонация мен синтаксистік синтагманы байланыстыруға интонациялық кідіріс пен ұласпалы интонация негіз болатыны көрсетіледі. Коммуникация мен синтагманың байланысы ақпараттық мағыналарды анықтауда
көрініс табады. Әрбір синтагма белгілі бір ақпарат жеткізу қызметіне ие екені жан-жақты талданады. Нәтижесінде синтагма құрамындағы сөздердің, қосымшалардың қызметіне талдау жасалады. Синтаксистік синтагма сөйлеу ағымындағы сөздердің байланысынан туындайтын грамматикалық категория ретінде қарастырылады.
|
| first_indexed | 2024-03-08T11:45:07Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-015ef4bda7dd46799be0c55a0d24ff08 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 2664-5157 2708-7360 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-03-08T11:45:07Z |
| publishDate | 2023-09-01 |
| publisher | L.N. Gumilyov Eurasian National University |
| record_format | Article |
| series | Turkic Studies Journal |
| spelling | doaj.art-015ef4bda7dd46799be0c55a0d24ff082024-01-24T19:45:01ZengL.N. Gumilyov Eurasian National UniversityTurkic Studies Journal2664-51572708-73602023-09-015310.32523/2664-5157-2023-3-123-135Синтаксистік синтагманың грамматикалық статусыNagima Ilyassova0Gulnafis Yerkegaliyeva1Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетіАбай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті Мақалада синтагма мәселесі фонетика, лексика, семантика, интонациямен байланысты зерттелгені анықталып, ғалымдардың синтагманы фонетикалық бірлік, семантикалық-интонациялық бірлік, көп компонентті синтагма, бір компонентті синтагма, лексикалық синтагматика, синтаксистік синтагматика түрінде әртүрлі жіктегені, оның ғылыми айналымда бір жүйеге түспегені көрсетіліп, синтагманың аталған салалармен байланысын айқындайтын тілдік бірлік сөйлем деп танылады. Сөйлем сөйлеу ағымына түскен сөздердің байланысуынан қалыптасатын, ал синтагма сөйлем ішінде байланысқа түскен сөздердің мәні мен мағынасын анықтайтын, ой-пікірді жеткізуге қызмет атқаратын синтаксистік категория ретінде талданады. Нәтижесінде синтаксистік синтагма термині ұсынылады. Синтаксистік синтагма тілдің құрылымдық, семантикалық, интонациялық, коммуникативтік жүйесімен тығыз байланыста жұмсалатын грамматикалық статусқа ие категорияға жатады. Сөйлем ішінде өзара байланысқан сөздер мен оларды байланыстырушы тілдік бірліктердің қызметіне талдау жасау барысында синтаксистік синтагма мен тілдің құрылымдық жүйесі арасында байланыс орнайтыны дәлелденеді. Синтаксистік синтагма құрамындағы сөздердің семантикалық жақтан үйлесім табу жолдары лексикалық мағынаның семантикалық өрісімен байланысты қарастырылады. Интонация мен синтаксистік синтагманы байланыстыруға интонациялық кідіріс пен ұласпалы интонация негіз болатыны көрсетіледі. Коммуникация мен синтагманың байланысы ақпараттық мағыналарды анықтауда көрініс табады. Әрбір синтагма белгілі бір ақпарат жеткізу қызметіне ие екені жан-жақты талданады. Нәтижесінде синтагма құрамындағы сөздердің, қосымшалардың қызметіне талдау жасалады. Синтаксистік синтагма сөйлеу ағымындағы сөздердің байланысынан туындайтын грамматикалық категория ретінде қарастырылады. https://tsj.enu.kz/index.php/new/article/view/355синтагма, интонация, лексикалық мағына, атауыш сөз, грамматикалық мағына, коммуникативті семантика, лексика-грамматикалық статус, коммуникативті статус, интонациялық статус. |
| spellingShingle | Nagima Ilyassova Gulnafis Yerkegaliyeva Синтаксистік синтагманың грамматикалық статусы Turkic Studies Journal синтагма, интонация, лексикалық мағына, атауыш сөз, грамматикалық мағына, коммуникативті семантика, лексика-грамматикалық статус, коммуникативті статус, интонациялық статус. |
| title | Синтаксистік синтагманың грамматикалық статусы |
| title_full | Синтаксистік синтагманың грамматикалық статусы |
| title_fullStr | Синтаксистік синтагманың грамматикалық статусы |
| title_full_unstemmed | Синтаксистік синтагманың грамматикалық статусы |
| title_short | Синтаксистік синтагманың грамматикалық статусы |
| title_sort | синтаксистік синтагманың грамматикалық статусы |
| topic | синтагма, интонация, лексикалық мағына, атауыш сөз, грамматикалық мағына, коммуникативті семантика, лексика-грамматикалық статус, коммуникативті статус, интонациялық статус. |
| url | https://tsj.enu.kz/index.php/new/article/view/355 |
| work_keys_str_mv | AT nagimailyassova sintaksistíksintagmanyңgrammatikalykˌstatusy AT gulnafisyerkegaliyeva sintaksistíksintagmanyңgrammatikalykˌstatusy |