Сібір түркі халықтары қаһармандық эпостарының ерекшеліктері
Түркі халықтарының ғасырлар бойы дамып, қалыптасқан бай фольклорлық мұрасы бар. Ғасырдан ғасырға жетіп, әр буындағы ұрпақтың рухани азығына айналған эпостық мұра, қаһармандық эпостар - халқымыздың тарихымен ғана емес, елдік, ерлік, азаттық рухымен де тамырлас. Қаһармандық эпостар жайдан-жай өмірге...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
L.N. Gumilyov Eurasian National University
2023-06-01
|
| Series: | Turkic Studies Journal |
| Online Access: | https://tsj.enu.kz/index.php/new/article/view/329 |
| _version_ | 1797347258582171648 |
|---|---|
| author | Gulbahram Zhiyembayeva |
| author_facet | Gulbahram Zhiyembayeva |
| author_sort | Gulbahram Zhiyembayeva |
| collection | DOAJ |
| description |
Түркі халықтарының ғасырлар бойы дамып, қалыптасқан бай фольклорлық мұрасы бар. Ғасырдан ғасырға жетіп, әр буындағы ұрпақтың рухани азығына айналған эпостық мұра, қаһармандық эпостар - халқымыздың тарихымен ғана емес, елдік, ерлік, азаттық рухымен де тамырлас. Қаһармандық эпостар жайдан-жай өмірге келмеген. Эпостардан тарихтың ащы шындығы, түркі халықтарының батырлық, жауынгерлік дәстүрлері жатқанын көре аламыз. Ежелгі мифтерден, батырлық ертегілерден және көне эпостардан бастау алған қаһармандық эпостың жанр ретінде қалыптасуы тарихи шындық және сананың өзгеруімен қатар жүріп отырды. Елдікті, ерлікті мақсат тұтқан қаһармандық эпостарымыз әрі тарихи, әрі рухани жүкті арқалады. Сібір түркі халықтарының фольклорының ең бай және ең көне жанрының бірі саналатын қаһармандық эпостардан мифтің сілемдерін айқын аңғаруымызға болады. Эпостардағы мифтік мотивтер түркі халықтарының көне наным-сенімдерінің күрделі кешенін құрайды.
Аталған мақалада Сібір түркі халықтары эпостарының зерттелу тарихына жалпылама сипаттама беріліп, қысқаша шолу жасалды. Сонымен қатар Сібір түркі халықтары эпостарының шығу дәуірі, тақырып аясы, сюжеттік құрамы, жанрлық-стадиялық белгілері бойынша топтастырылғандығы, Сібір түркі халықтарының эпостары тікелей миф негізінде қалыптасқандықтан көне мифологиялық мотивтердің көбірек көрініс табатындығы айқындалды. Сібір түркі халықтары эпостарының құрылымдық негізінде шамандық мифтер жатқандығы, сондықтан мифтердегі оқиғалардың структуралық тәртібі мен қаңқасы түрлі мағыналық өзгерістермен бірге эпостарда қайталанатындығы пайымдалды.
|
| first_indexed | 2024-03-08T11:45:09Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-06f05c51784e4ff99519ba5fd116d0bf |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 2664-5157 2708-7360 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-03-08T11:45:09Z |
| publishDate | 2023-06-01 |
| publisher | L.N. Gumilyov Eurasian National University |
| record_format | Article |
| series | Turkic Studies Journal |
| spelling | doaj.art-06f05c51784e4ff99519ba5fd116d0bf2024-01-24T19:45:06ZengL.N. Gumilyov Eurasian National UniversityTurkic Studies Journal2664-51572708-73602023-06-015210.32523/2664-5157-2023-2-138-166Сібір түркі халықтары қаһармандық эпостарының ерекшеліктеріGulbahram Zhiyembayeva0 Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университет Түркі халықтарының ғасырлар бойы дамып, қалыптасқан бай фольклорлық мұрасы бар. Ғасырдан ғасырға жетіп, әр буындағы ұрпақтың рухани азығына айналған эпостық мұра, қаһармандық эпостар - халқымыздың тарихымен ғана емес, елдік, ерлік, азаттық рухымен де тамырлас. Қаһармандық эпостар жайдан-жай өмірге келмеген. Эпостардан тарихтың ащы шындығы, түркі халықтарының батырлық, жауынгерлік дәстүрлері жатқанын көре аламыз. Ежелгі мифтерден, батырлық ертегілерден және көне эпостардан бастау алған қаһармандық эпостың жанр ретінде қалыптасуы тарихи шындық және сананың өзгеруімен қатар жүріп отырды. Елдікті, ерлікті мақсат тұтқан қаһармандық эпостарымыз әрі тарихи, әрі рухани жүкті арқалады. Сібір түркі халықтарының фольклорының ең бай және ең көне жанрының бірі саналатын қаһармандық эпостардан мифтің сілемдерін айқын аңғаруымызға болады. Эпостардағы мифтік мотивтер түркі халықтарының көне наным-сенімдерінің күрделі кешенін құрайды. Аталған мақалада Сібір түркі халықтары эпостарының зерттелу тарихына жалпылама сипаттама беріліп, қысқаша шолу жасалды. Сонымен қатар Сібір түркі халықтары эпостарының шығу дәуірі, тақырып аясы, сюжеттік құрамы, жанрлық-стадиялық белгілері бойынша топтастырылғандығы, Сібір түркі халықтарының эпостары тікелей миф негізінде қалыптасқандықтан көне мифологиялық мотивтердің көбірек көрініс табатындығы айқындалды. Сібір түркі халықтары эпостарының құрылымдық негізінде шамандық мифтер жатқандығы, сондықтан мифтердегі оқиғалардың структуралық тәртібі мен қаңқасы түрлі мағыналық өзгерістермен бірге эпостарда қайталанатындығы пайымдалды. https://tsj.enu.kz/index.php/new/article/view/329 |
| spellingShingle | Gulbahram Zhiyembayeva Сібір түркі халықтары қаһармандық эпостарының ерекшеліктері Turkic Studies Journal |
| title | Сібір түркі халықтары қаһармандық эпостарының ерекшеліктері |
| title_full | Сібір түркі халықтары қаһармандық эпостарының ерекшеліктері |
| title_fullStr | Сібір түркі халықтары қаһармандық эпостарының ерекшеліктері |
| title_full_unstemmed | Сібір түркі халықтары қаһармандық эпостарының ерекшеліктері |
| title_short | Сібір түркі халықтары қаһармандық эпостарының ерекшеліктері |
| title_sort | сібір түркі халықтары қаһармандық эпостарының ерекшеліктері |
| url | https://tsj.enu.kz/index.php/new/article/view/329 |
| work_keys_str_mv | AT gulbahramzhiyembayeva síbírtүrkíhalykˌtarykˌaһarmandykˌépostarynyңerekšelíkterí |