Sienkiewicz – interpretacyjne spory (do jubileuszowego roku 1900)
Niemal od początku Sienkiewicz był pisarzem kontrowersyjnym. Pierwszy spór rozegrał się wokół opowiadania Szkice węglem i wokół założeń tego utworu. Sam pisarz był pewien ostrej reakcji, ale nie spodziewał się jej ze strony pozytywistycznych krytyków. Atak w „Przeglądzie Tygodniowym” spotkał się je...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
University of Zielona Góra
2017-12-01
|
| Series: | Filologia Polska |
| Subjects: | |
| Online Access: | http://www.rocznik.ifp.uz.zgora.pl/index.php/fprnuz/article/view/86 |
| _version_ | 1797860266817355776 |
|---|---|
| author | Tadeusz Bujnicki |
| author_facet | Tadeusz Bujnicki |
| author_sort | Tadeusz Bujnicki |
| collection | DOAJ |
| description |
Niemal od początku Sienkiewicz był pisarzem kontrowersyjnym. Pierwszy spór rozegrał się wokół opowiadania Szkice węglem i wokół założeń tego utworu. Sam pisarz był pewien ostrej reakcji, ale nie spodziewał się jej ze strony pozytywistycznych krytyków. Atak w „Przeglądzie Tygodniowym” spotkał się jednak ze sprzeciwem nie tylko Bolesława Prusa, ale także Aleksandra Świętochowskiego. Reakcja na Szkice zachęciła Sienkiewicza do projektu napisania cyklu o podobnym pamfletowym tonie, z którego jednak zrezygnował. Kolejny spór – o wiele szerszym zasięgu – wywołało ukazanie się pierwszej powieści historycznej Sienkiewicza Ogniem i mieczem. Tutaj szczególnie mocno zarysowały się kontrowersje między skrzydłami ideowymi: konserwatyzmem a pozytywizmem. Na czoło wysunęły się dwa wielkie omówienia: Stanisława Tarnowskiego i Bolesława Prusa. Ten spór właściwie sformułował zasadnicze różnice poglądów na dzieło Sienkiewicza i uformował stereotyp oceny jego twórczości, do którego przede wszystkim zaczęli się odnosić późniejsi krytycy. Od tego momentu zasadnicze bieguny stosunku do Sienkiewicza oscylowały wokół kultu i anatemy. Sam pisarz starał się neutralizować spory, określając swoje ideowo-artystyczne stanowisko jako antydoktrynalne (w liście do Stanisława Witkiewicza). Kolejny spór wybuchł na początku XX wieku w czasie obchodów jubileuszowych 25-lecia twórczości pisarza i później; na łamach „Głosu” pojawiły się pierwsze opinie krytycznie oceniające całokształt twórczości Sienkiewicza. Najsłynniejsze stały się eseje Stanisława Brzozowskiego. Na biegunie przeciwnym znalazły się wystąpienia adoratorów Sienkiewicza z Józefatem Nowińskim na czele. Dlaczego Sienkiewicz tak animował adherentów? Co budziło krytycyzm, a co wpływało na apoteozę? Jedną z zasadniczych kwestii jest wpływ Sienkiewicza na procesy tożsamościowe. Jak twierdził Józef Chałasiński, Sienkiewicz stworzył trwały szlachecki etos polskiej inteligencji. Spór o pisarza jest zatem sporem o genealogię polskiej inteligencji i wizję przeszłości narodowej. Pozostaje jednak pytanie, o ile jest to zgodne z wyobrażeniami ewokowanymi przez twórczość samego pisarza?
|
| first_indexed | 2024-04-09T21:43:02Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-16acb1919d09439dbf9c056dc5f0946d |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 2450-3584 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-04-09T21:43:02Z |
| publishDate | 2017-12-01 |
| publisher | University of Zielona Góra |
| record_format | Article |
| series | Filologia Polska |
| spelling | doaj.art-16acb1919d09439dbf9c056dc5f0946d2023-03-25T17:59:27ZengUniversity of Zielona GóraFilologia Polska2450-35842017-12-01310.34768/fp2017a1286Sienkiewicz – interpretacyjne spory (do jubileuszowego roku 1900)Tadeusz Bujnicki0Uniwersytet Warszawski, Wydział Artes Liberales Niemal od początku Sienkiewicz był pisarzem kontrowersyjnym. Pierwszy spór rozegrał się wokół opowiadania Szkice węglem i wokół założeń tego utworu. Sam pisarz był pewien ostrej reakcji, ale nie spodziewał się jej ze strony pozytywistycznych krytyków. Atak w „Przeglądzie Tygodniowym” spotkał się jednak ze sprzeciwem nie tylko Bolesława Prusa, ale także Aleksandra Świętochowskiego. Reakcja na Szkice zachęciła Sienkiewicza do projektu napisania cyklu o podobnym pamfletowym tonie, z którego jednak zrezygnował. Kolejny spór – o wiele szerszym zasięgu – wywołało ukazanie się pierwszej powieści historycznej Sienkiewicza Ogniem i mieczem. Tutaj szczególnie mocno zarysowały się kontrowersje między skrzydłami ideowymi: konserwatyzmem a pozytywizmem. Na czoło wysunęły się dwa wielkie omówienia: Stanisława Tarnowskiego i Bolesława Prusa. Ten spór właściwie sformułował zasadnicze różnice poglądów na dzieło Sienkiewicza i uformował stereotyp oceny jego twórczości, do którego przede wszystkim zaczęli się odnosić późniejsi krytycy. Od tego momentu zasadnicze bieguny stosunku do Sienkiewicza oscylowały wokół kultu i anatemy. Sam pisarz starał się neutralizować spory, określając swoje ideowo-artystyczne stanowisko jako antydoktrynalne (w liście do Stanisława Witkiewicza). Kolejny spór wybuchł na początku XX wieku w czasie obchodów jubileuszowych 25-lecia twórczości pisarza i później; na łamach „Głosu” pojawiły się pierwsze opinie krytycznie oceniające całokształt twórczości Sienkiewicza. Najsłynniejsze stały się eseje Stanisława Brzozowskiego. Na biegunie przeciwnym znalazły się wystąpienia adoratorów Sienkiewicza z Józefatem Nowińskim na czele. Dlaczego Sienkiewicz tak animował adherentów? Co budziło krytycyzm, a co wpływało na apoteozę? Jedną z zasadniczych kwestii jest wpływ Sienkiewicza na procesy tożsamościowe. Jak twierdził Józef Chałasiński, Sienkiewicz stworzył trwały szlachecki etos polskiej inteligencji. Spór o pisarza jest zatem sporem o genealogię polskiej inteligencji i wizję przeszłości narodowej. Pozostaje jednak pytanie, o ile jest to zgodne z wyobrażeniami ewokowanymi przez twórczość samego pisarza? http://www.rocznik.ifp.uz.zgora.pl/index.php/fprnuz/article/view/86pozytywizmkonserwatyzmpowieść historycznaprawda historycznatożsamość |
| spellingShingle | Tadeusz Bujnicki Sienkiewicz – interpretacyjne spory (do jubileuszowego roku 1900) Filologia Polska pozytywizm konserwatyzm powieść historyczna prawda historyczna tożsamość |
| title | Sienkiewicz – interpretacyjne spory (do jubileuszowego roku 1900) |
| title_full | Sienkiewicz – interpretacyjne spory (do jubileuszowego roku 1900) |
| title_fullStr | Sienkiewicz – interpretacyjne spory (do jubileuszowego roku 1900) |
| title_full_unstemmed | Sienkiewicz – interpretacyjne spory (do jubileuszowego roku 1900) |
| title_short | Sienkiewicz – interpretacyjne spory (do jubileuszowego roku 1900) |
| title_sort | sienkiewicz interpretacyjne spory do jubileuszowego roku 1900 |
| topic | pozytywizm konserwatyzm powieść historyczna prawda historyczna tożsamość |
| url | http://www.rocznik.ifp.uz.zgora.pl/index.php/fprnuz/article/view/86 |
| work_keys_str_mv | AT tadeuszbujnicki sienkiewiczinterpretacyjnesporydojubileuszowegoroku1900 |