Kurtubî’nin Morfolojik Temelli Anlam Arayışı
Arapça bir terim olarak sarf, morfoloji (biçimbilim); bir ana yapıdan, anlam açısından ve ifade edilmek istenen şeye uygun dönüşümler veya eklemeler ile yeni bir şekilde ya da aynı şekilde bir yapı oluşturma ve bu şekilde oluşmuş lâfızları inceleme ilmidir. Anlaşılma hedefiyle Arapça vahyedilen Kur’...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Oku Okut Yayınları
2023-03-01
|
| Series: | Tetkik |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3050486 |
| _version_ | 1827789550396637184 |
|---|---|
| author | İsmail Erken |
| author_facet | İsmail Erken |
| author_sort | İsmail Erken |
| collection | DOAJ |
| description | Arapça bir terim olarak sarf, morfoloji (biçimbilim); bir ana yapıdan, anlam açısından ve ifade edilmek istenen şeye uygun dönüşümler veya eklemeler ile yeni bir şekilde ya da aynı şekilde bir yapı oluşturma ve bu şekilde oluşmuş lâfızları inceleme ilmidir. Anlaşılma hedefiyle Arapça vahyedilen Kur’an, Arap dil bilimlerinin ve sarfın da konuları arasında yer alır. Müfessirler, Kur’an’ı tefsir ederken morfoloji biliminden de çokça yararlanmışlardır. Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (öl. 671/1273) el-Câmi‘ lî Ahkâmi’l-Kur’ân tefsirinde biçimbilime anlama ve anlatma çabası içinde yer vermiştir. Tefsirin en belirgin özelliklerinden biri âyetin açıklamasında öncelikle -morfoloji de dahil olmak üzere- filolojik açıklamaların yer almasıdır. Kurtubî âyet içerisinde geçen sözcüklerin yapısal analizlerini yaparak onlar hakkında morfolojik bilgiler vermiştir ve biçim açısından ayrıntı ve istisna olan konuları işlemiştir. Ayrıca müfessir sözcüklerin morfolojik durumlarını göz önünde bulundurarak, o sözcüklerin ifade ettikleri manaları anlaşılır kılmaya çalışmıştır. Bununla beraber araştırma sırasında üzerinde durulması gereken bir konu da Kurtubî’nin sarf kurallarından hareket ederek bu kurallar ile meydana gelmeyecek anlamlara ulaşmasıdır. Müfessirin bu uygulamaları lafzın özelliği, okuyuş farklılıkları, sözcüğün bulunduğu bağlam, zaidlik, hazf vb. durumlarında gerçekleştirdiği dikkat çekmektedir. Çalışmada, Kurtubî’nin âyetleri anlama ve anlatma sürecinde verdiği bilgiler gözden geçirilir ve onun morfolojinin konuları arasında yer alan tekil-ikil-çoğul, erillik-dişillik, belirlilik-belirsizlikle alakalı yaptığı yorumlar esas alınarak çalışma sınırlandırılmıştır. Bu üç konuda tefsirde okumalar yapılmış, konularla ilgili örnekler üzerinden konu işlenmiş ve oluşan duruma dair açıklama, değerlendirme ve varsayımlarda bulunulmuştur. Makalede örneklemler farklı açılardan ve tafsilatlı incelenerek özellikle manaya odaklanan bir minvalde konu aktarılmıştır. |
| first_indexed | 2024-03-11T17:21:14Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-181dee09cd1d4f10a3a17f820724c7b5 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 2822-3322 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-03-11T17:21:14Z |
| publishDate | 2023-03-01 |
| publisher | Oku Okut Yayınları |
| record_format | Article |
| series | Tetkik |
| spelling | doaj.art-181dee09cd1d4f10a3a17f820724c7b52023-10-19T12:01:52ZengOku Okut YayınlarıTetkik2822-33222023-03-013698610.55709/tetkikdergisi.2023.3.782373Kurtubî’nin Morfolojik Temelli Anlam Arayışıİsmail Erken0İZMİR KATİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİArapça bir terim olarak sarf, morfoloji (biçimbilim); bir ana yapıdan, anlam açısından ve ifade edilmek istenen şeye uygun dönüşümler veya eklemeler ile yeni bir şekilde ya da aynı şekilde bir yapı oluşturma ve bu şekilde oluşmuş lâfızları inceleme ilmidir. Anlaşılma hedefiyle Arapça vahyedilen Kur’an, Arap dil bilimlerinin ve sarfın da konuları arasında yer alır. Müfessirler, Kur’an’ı tefsir ederken morfoloji biliminden de çokça yararlanmışlardır. Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (öl. 671/1273) el-Câmi‘ lî Ahkâmi’l-Kur’ân tefsirinde biçimbilime anlama ve anlatma çabası içinde yer vermiştir. Tefsirin en belirgin özelliklerinden biri âyetin açıklamasında öncelikle -morfoloji de dahil olmak üzere- filolojik açıklamaların yer almasıdır. Kurtubî âyet içerisinde geçen sözcüklerin yapısal analizlerini yaparak onlar hakkında morfolojik bilgiler vermiştir ve biçim açısından ayrıntı ve istisna olan konuları işlemiştir. Ayrıca müfessir sözcüklerin morfolojik durumlarını göz önünde bulundurarak, o sözcüklerin ifade ettikleri manaları anlaşılır kılmaya çalışmıştır. Bununla beraber araştırma sırasında üzerinde durulması gereken bir konu da Kurtubî’nin sarf kurallarından hareket ederek bu kurallar ile meydana gelmeyecek anlamlara ulaşmasıdır. Müfessirin bu uygulamaları lafzın özelliği, okuyuş farklılıkları, sözcüğün bulunduğu bağlam, zaidlik, hazf vb. durumlarında gerçekleştirdiği dikkat çekmektedir. Çalışmada, Kurtubî’nin âyetleri anlama ve anlatma sürecinde verdiği bilgiler gözden geçirilir ve onun morfolojinin konuları arasında yer alan tekil-ikil-çoğul, erillik-dişillik, belirlilik-belirsizlikle alakalı yaptığı yorumlar esas alınarak çalışma sınırlandırılmıştır. Bu üç konuda tefsirde okumalar yapılmış, konularla ilgili örnekler üzerinden konu işlenmiş ve oluşan duruma dair açıklama, değerlendirme ve varsayımlarda bulunulmuştur. Makalede örneklemler farklı açılardan ve tafsilatlı incelenerek özellikle manaya odaklanan bir minvalde konu aktarılmıştır.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3050486arap dili ve belagatıkurtubîkurtubî tefsiriel-câmi‘ lî ahkâmi’l-kur’ânmorfolojianlamarabic language and rhetoricqurtubītafsīr al-qurtubīal-jamīmorphologymeaning |
| spellingShingle | İsmail Erken Kurtubî’nin Morfolojik Temelli Anlam Arayışı Tetkik arap dili ve belagatı kurtubî kurtubî tefsiri el-câmi‘ lî ahkâmi’l-kur’ân morfoloji anlam arabic language and rhetoric qurtubī tafsīr al-qurtubī al-jamī morphology meaning |
| title | Kurtubî’nin Morfolojik Temelli Anlam Arayışı |
| title_full | Kurtubî’nin Morfolojik Temelli Anlam Arayışı |
| title_fullStr | Kurtubî’nin Morfolojik Temelli Anlam Arayışı |
| title_full_unstemmed | Kurtubî’nin Morfolojik Temelli Anlam Arayışı |
| title_short | Kurtubî’nin Morfolojik Temelli Anlam Arayışı |
| title_sort | kurtubi nin morfolojik temelli anlam arayisi |
| topic | arap dili ve belagatı kurtubî kurtubî tefsiri el-câmi‘ lî ahkâmi’l-kur’ân morfoloji anlam arabic language and rhetoric qurtubī tafsīr al-qurtubī al-jamī morphology meaning |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3050486 |
| work_keys_str_mv | AT ismailerken kurtubininmorfolojiktemellianlamarayısı |