Późnośredniowieczne testamenty z małopolskich miast górniczych
W artykule omówione zostały testamenty mieszczańskie z okresu późnego średniowiecza. Analiza objęła zapisy ostatniej woli wniesione do najstarszych ksiąg miast górniczych leżących na obszarze Małopolski: Bochni (gdzie wydobywano sól), Olkusza (stanowiącego jeden z centrów wydobycia i handlu ołowiem)...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences
2020-05-01
|
| Series: | Kwartalnik Historii Kultury Materialnej |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/2367 |
| Summary: | W artykule omówione zostały testamenty mieszczańskie z okresu późnego średniowiecza. Analiza objęła zapisy ostatniej woli wniesione do najstarszych ksiąg miast górniczych leżących na obszarze Małopolski: Bochni (gdzie wydobywano sól), Olkusza (stanowiącego jeden z centrów wydobycia i handlu ołowiem) i Chrzanowa. Ten ostatni ośrodek znajdował się na obszarze złóż ołowiu, a na przełomie średniowiecza i nowożytności górnictwo tego surowca odegrało decydującą rolę w jego rozwoju gospodarczym. Akta te pochodziły z okresu od 1424 do 1526 r., z tego połowa z lat 1424-1455. Analizie poddano łącznie 79 wpisów testamentowych, wszystkie spisane w języku łacińskim. W źródłach z tego czasu w badanych ośrodkach testamenty nie były jeszcze częstą formą przekazywania dóbr. Zapisy ulimae voluntatis miały różnych charakter, były to zarówno czynności jednostronne, jak i dwustronne: testamenty, legaty na cele pobożne, ale także zapisy wzajemne małżonków. Formularze wpisów nie były rozbudowane, najobszerniejszą część zajmowały dyspozycje dotyczące majątku. Zapisywano zarówno nieruchomości – przede wszystkim domy, ogrody, w Bochni browary, zaś w Chrzanowe słodownie, jak i rzeczy ruchome, głównie sprzęty domowe i odzież. Nieliczne zapisy (tylko trzy) związane były z górnictwem – dokonano ich w Bochni, a dotyczyły szybu solnego, dwóch działek roboczych w kopalni, oraz dziewięciu robotników kopalnianych zwanych otrokami.
W analizowanych testamentach często stosowano zapisy na rzecz współmałżonka. Istotne, choć nieco rzadsze, były też legaty dobroczynne, najczęściej dokonywane na rzecz lokalnych kościołów parafialnych, a także bractw religijnych. Na podstawie analizowanych źródeł można ogólnie scharakteryzować grono testatorów. Było wśród nich 41 mężczyzn i 16 kobiet, przy czym o dwóch z nich wiadomo, że były wdowami. Pod względem zawodowym dominowali wśród nich rzemieślnicy. Badane dokumenty spisywali głównie członkowie elit miejskich, aktywne w tym względzie były także kobiety. Tylko kilka osób zawodowo związanych było ze specyfiką gospodarczą danego ośrodka. Byli to trzej górnicy solni (w tym jeden starszy cechu górników solnych, drugi zaś będący także szewcem), ponadto warzelnik, dawny stróż żupny oraz pośrednik w handlu ołowiem. Wśród testatorów znaleźli się także przedstawiciele władz urzędujący i dawni rajcy, ławnicy, wójtowie sądowi. |
|---|---|
| ISSN: | 0023-5881 2719-6496 |