تحلیل پیکرهبندی مسجد-مدرسه‌های ایران در دوره صفویه و قاجار
با وجود اینکه قبل از اسلام هر کدام از فعالیت‌‌های آموزشی و عبادی مستلزم برخورداری از فضای کالبدی ویژه خود بودهاند، در قرون اولیه بعد از اسلام، فضاهای عبادی به عنوان عملکرد ثانویه به سمت آموزش متمایل گشتهاند. از دوره سلجوقیان لازمه وجود فضاهای آموزشی به صورت اختصاصی مطرح گشته و در دوره‌های بعد نیز...
| Main Authors: | , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Yazd University
2021-02-01
|
| Series: | معماری اقلیم گرم و خشک |
| Subjects: | |
| Online Access: | http://smb.yazd.ac.ir/article_2135_2a123ec4b87895b3ad88ccbb4bcd7c11.pdf |
| _version_ | 1797817685693693952 |
|---|---|
| author | بیتا اسماعیلی اکرم حسینی |
| author_facet | بیتا اسماعیلی اکرم حسینی |
| author_sort | بیتا اسماعیلی |
| collection | DOAJ |
| description | با وجود اینکه قبل از اسلام هر کدام از فعالیت‌‌های آموزشی و عبادی مستلزم برخورداری از فضای کالبدی ویژه خود بودهاند، در قرون اولیه بعد از اسلام، فضاهای عبادی به عنوان عملکرد ثانویه به سمت آموزش متمایل گشتهاند. از دوره سلجوقیان لازمه وجود فضاهای آموزشی به صورت اختصاصی مطرح گشته و در دوره‌های بعد نیز پیگیری شده و در عصر صفویه به اوج خود رسیدهاست. تعداد زیادی از این مدارس تمایل به مجاورت و ادغام با مساجد داشتهاند. قطعا گستردگی زمان و مکان تاسیس این آثار، سبب برخورداری از تنوع بسیار در مشخصات کالبدی آن‌ها شده است. این تحقیق جهت تبیین ساختار، نسبت و میزان پیوند حوزه فضای آموزشی و فضای عبادی در مسجد-مدرسه‌ها در دو دوره قاجار و صفویه با هدف پاسخگویی به این سوال شکل گرفته است که پیکرهبندی دو کالبد مسجد و مدرسه نسبت به هم چگونه شکل گرفته و این موضوع از چه متغیرهای فیزیکی در هر کدام از دو دوره تبعیت می‌نموده است. تحقیق با استفاده از ترکیب روشهای توصیفی ـ تحلیلی و مقایسه تطبیقی انجام گردیده است. بدین منظور 43 مسجد-مدرسه مربوط به دوره صفوی و قاجار انتخاب و متغیرهای نوع دسترسی به دو فضا، نسبت ارتباط دو فضا با هم و با فضاهای بینابینی مشترک مانند حیاط و ایوان و هم چنین موقعیت قرارگیری دو فضا در سطح و نسبت مساحت فضای مسجد و مدرسه در هر یک بررسی گردیده است. تعداد بیشتری از نمونه‌های مورد بررسی در هر دو دوره صفوی و قاجار، براساس بیشترین و سادهترین حد مجاورت و همپیوندی شکل گرفتهاند. در این نمونه‌ها دسترسی به دو فضا از یک ورودی مشترک صورت گرفته، هر دو فضا در یک سطح ساخته شده و در اطراف یک حیاط مشترک قرار گرفتهاند و این متاثر از نسبت فضای مسجد و مدرسه در ساختار کلی فضا نبوده است.در دوره صفوی دو فضا پیوند زیادی با هم داشته و به سادگی در مجاورت حیاط با ورودی و دسترسی مشترک شکل گرفتهاند. در دوره قاجار تنوع پیکرهبندی بیشتر شده و دو فضا به سمت استقلال بیشتری پیش رفتهاند، با این وجود هیچگاه ارتباط دو فضا مطلقا قطع نشده است. |
| first_indexed | 2024-03-13T08:57:06Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-1e7a9eaf0b4348aab63a851c02d1dc42 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 2645-3711 2645-372X |
| language | fas |
| last_indexed | 2024-03-13T08:57:06Z |
| publishDate | 2021-02-01 |
| publisher | Yazd University |
| record_format | Article |
| series | معماری اقلیم گرم و خشک |
| spelling | doaj.art-1e7a9eaf0b4348aab63a851c02d1dc422023-05-28T12:49:46ZfasYazd Universityمعماری اقلیم گرم و خشک2645-37112645-372X2021-02-0181222224410.29252/ahdc.2021.14153.13632135تحلیل پیکرهبندی مسجد-مدرسه‌های ایران در دوره صفویه و قاجاربیتا اسماعیلی0اکرم حسینی1دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد، ایراناستادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایرانبا وجود اینکه قبل از اسلام هر کدام از فعالیت‌‌های آموزشی و عبادی مستلزم برخورداری از فضای کالبدی ویژه خود بودهاند، در قرون اولیه بعد از اسلام، فضاهای عبادی به عنوان عملکرد ثانویه به سمت آموزش متمایل گشتهاند. از دوره سلجوقیان لازمه وجود فضاهای آموزشی به صورت اختصاصی مطرح گشته و در دوره‌های بعد نیز پیگیری شده و در عصر صفویه به اوج خود رسیدهاست. تعداد زیادی از این مدارس تمایل به مجاورت و ادغام با مساجد داشتهاند. قطعا گستردگی زمان و مکان تاسیس این آثار، سبب برخورداری از تنوع بسیار در مشخصات کالبدی آن‌ها شده است. این تحقیق جهت تبیین ساختار، نسبت و میزان پیوند حوزه فضای آموزشی و فضای عبادی در مسجد-مدرسه‌ها در دو دوره قاجار و صفویه با هدف پاسخگویی به این سوال شکل گرفته است که پیکرهبندی دو کالبد مسجد و مدرسه نسبت به هم چگونه شکل گرفته و این موضوع از چه متغیرهای فیزیکی در هر کدام از دو دوره تبعیت می‌نموده است. تحقیق با استفاده از ترکیب روشهای توصیفی ـ تحلیلی و مقایسه تطبیقی انجام گردیده است. بدین منظور 43 مسجد-مدرسه مربوط به دوره صفوی و قاجار انتخاب و متغیرهای نوع دسترسی به دو فضا، نسبت ارتباط دو فضا با هم و با فضاهای بینابینی مشترک مانند حیاط و ایوان و هم چنین موقعیت قرارگیری دو فضا در سطح و نسبت مساحت فضای مسجد و مدرسه در هر یک بررسی گردیده است. تعداد بیشتری از نمونه‌های مورد بررسی در هر دو دوره صفوی و قاجار، براساس بیشترین و سادهترین حد مجاورت و همپیوندی شکل گرفتهاند. در این نمونه‌ها دسترسی به دو فضا از یک ورودی مشترک صورت گرفته، هر دو فضا در یک سطح ساخته شده و در اطراف یک حیاط مشترک قرار گرفتهاند و این متاثر از نسبت فضای مسجد و مدرسه در ساختار کلی فضا نبوده است.در دوره صفوی دو فضا پیوند زیادی با هم داشته و به سادگی در مجاورت حیاط با ورودی و دسترسی مشترک شکل گرفتهاند. در دوره قاجار تنوع پیکرهبندی بیشتر شده و دو فضا به سمت استقلال بیشتری پیش رفتهاند، با این وجود هیچگاه ارتباط دو فضا مطلقا قطع نشده است.http://smb.yazd.ac.ir/article_2135_2a123ec4b87895b3ad88ccbb4bcd7c11.pdfپیکره‌بندیمسجد-مدرسهدوره صفویدوره قاجار |
| spellingShingle | بیتا اسماعیلی اکرم حسینی تحلیل پیکرهبندی مسجد-مدرسه‌های ایران در دوره صفویه و قاجار معماری اقلیم گرم و خشک پیکرهبندی مسجد-مدرسه دوره صفوی دوره قاجار |
| title | تحلیل پیکرهبندی مسجد-مدرسه‌های ایران در دوره صفویه و قاجار |
| title_full | تحلیل پیکرهبندی مسجد-مدرسه‌های ایران در دوره صفویه و قاجار |
| title_fullStr | تحلیل پیکرهبندی مسجد-مدرسه‌های ایران در دوره صفویه و قاجار |
| title_full_unstemmed | تحلیل پیکرهبندی مسجد-مدرسه‌های ایران در دوره صفویه و قاجار |
| title_short | تحلیل پیکرهبندی مسجد-مدرسه‌های ایران در دوره صفویه و قاجار |
| title_sort | تحلیل پیکرهبندی مسجد مدرسه‌های ایران در دوره صفویه و قاجار |
| topic | پیکرهبندی مسجد-مدرسه دوره صفوی دوره قاجار |
| url | http://smb.yazd.ac.ir/article_2135_2a123ec4b87895b3ad88ccbb4bcd7c11.pdf |
| work_keys_str_mv | AT bytạạsmạʿyly tḥlylpyḵrhbndymsjdmdrshhạyạyrạndrdwrhṣfwyhwqạjạr AT ạḵrmḥsyny tḥlylpyḵrhbndymsjdmdrshhạyạyrạndrdwrhṣfwyhwqạjạr |