Obraz kartograficzny miast Królestwa Polskiego 1815–1836
Lata 1815-1836 były ważnym okresem w rozwoju kartografii miast polskich. W tym okresie pod względem techniki wykonania map Warszawa odróżnia się od innych ośrodków miejskich. Wynikało to przede wszystkim z faktu kartowania stolicy co najmniej do połowy XIX w. przez topograficzne służby wojskowe, dys...
| Main Authors: | , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences
2020-08-01
|
| Series: | Kwartalnik Historii Kultury Materialnej |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/2388 |
| _version_ | 1819242782203576320 |
|---|---|
| author | Bartoszewicz Agnieszka Bartoszewicz Henryk |
| author_facet | Bartoszewicz Agnieszka Bartoszewicz Henryk |
| author_sort | Bartoszewicz Agnieszka |
| collection | DOAJ |
| description | Lata 1815-1836 były ważnym okresem w rozwoju kartografii miast polskich. W tym okresie pod względem techniki wykonania map Warszawa odróżnia się od innych ośrodków miejskich. Wynikało to przede wszystkim z faktu kartowania stolicy co najmniej do połowy XIX w. przez topograficzne służby wojskowe, dysponujące wówczas najlepszymi środkami materialnymi i najlepszą kadrą inżynieryjną. Wydarzeniem przełomowym w prowadzeniu prac porządkowych i pomiarowych w miastach Królestwa Polskiego było ustanowienie 4 stycznia 1820 r. Komisji Miast w strukturze Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji. Komórka ta miała nadzorować realizację prac pomiarowych i kartograficznych. Jej urzędnicy opracowali nową instrukcję w tym zakresie, ogłoszoną 2 września 1820 r. Natomiast kolejna instrukcja pomiarowa przygotowana przez Komisję Miast weszła w życie 28 marca 1823 r. i obowiązywała do 1836 r. Dokument ten przewidywał opracowanie dla każdego miasta dwóch map w skalach 1:1500 i 1:5000. Większość map wielkoskalowych, które powstały w latach dwudziestych i trzydziestych XIX w., to plany sytuacyjne bądź sytuacyjno-regulacyjne, przede wszystkim uwzględniające aktualny stan własnościowy, zagospodarowania i zabudowy miasta, czasami z naniesionymi projektami regulacji części terenu zabudowanego lub pojedynczych ulic oraz placów. Niewiele powstało wówczas planów regulacyjnych całych miast, takich jak Plan miasta Pragi, z wykreśloną w całości nową siecią placów i ulic. Spośród zachowanych z okresu Królestwa Polskiego doby konstytucyjnej map wielkoskalowych na szczególną uwagę zasługują plany miast wówczas lokowanych. W tym czasie duży wpływ na rozwój sieci miast, zwłaszcza w zachodniej części Królestwa Polskiego, miały inwestycje w przemyśle, głównie włókienniczym. W latach 1815-1830 sześć ośrodków w tym rejonie otrzymało prawa miejskie: Babiak, Ozorków, Aleksandrów, Zduńska Wola, Zgierz, Konstantynów i Tomaszów Mazowiecki. |
| first_indexed | 2024-12-23T14:45:16Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-2725bf7431c843b982681b3ef9ba994f |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 0023-5881 2719-6496 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-12-23T14:45:16Z |
| publishDate | 2020-08-01 |
| publisher | Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences |
| record_format | Article |
| series | Kwartalnik Historii Kultury Materialnej |
| spelling | doaj.art-2725bf7431c843b982681b3ef9ba994f2022-12-21T17:43:07ZengInstitute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of SciencesKwartalnik Historii Kultury Materialnej0023-58812719-64962020-08-0168210.23858/KHKM68.2020.2.006Obraz kartograficzny miast Królestwa Polskiego 1815–1836Bartoszewicz Agnieszka0Bartoszewicz Henryk1Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 WarszawaArchiwum Główne Akt Dawnych, ul. Długa 7, 00-263 WarszawaLata 1815-1836 były ważnym okresem w rozwoju kartografii miast polskich. W tym okresie pod względem techniki wykonania map Warszawa odróżnia się od innych ośrodków miejskich. Wynikało to przede wszystkim z faktu kartowania stolicy co najmniej do połowy XIX w. przez topograficzne służby wojskowe, dysponujące wówczas najlepszymi środkami materialnymi i najlepszą kadrą inżynieryjną. Wydarzeniem przełomowym w prowadzeniu prac porządkowych i pomiarowych w miastach Królestwa Polskiego było ustanowienie 4 stycznia 1820 r. Komisji Miast w strukturze Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji. Komórka ta miała nadzorować realizację prac pomiarowych i kartograficznych. Jej urzędnicy opracowali nową instrukcję w tym zakresie, ogłoszoną 2 września 1820 r. Natomiast kolejna instrukcja pomiarowa przygotowana przez Komisję Miast weszła w życie 28 marca 1823 r. i obowiązywała do 1836 r. Dokument ten przewidywał opracowanie dla każdego miasta dwóch map w skalach 1:1500 i 1:5000. Większość map wielkoskalowych, które powstały w latach dwudziestych i trzydziestych XIX w., to plany sytuacyjne bądź sytuacyjno-regulacyjne, przede wszystkim uwzględniające aktualny stan własnościowy, zagospodarowania i zabudowy miasta, czasami z naniesionymi projektami regulacji części terenu zabudowanego lub pojedynczych ulic oraz placów. Niewiele powstało wówczas planów regulacyjnych całych miast, takich jak Plan miasta Pragi, z wykreśloną w całości nową siecią placów i ulic. Spośród zachowanych z okresu Królestwa Polskiego doby konstytucyjnej map wielkoskalowych na szczególną uwagę zasługują plany miast wówczas lokowanych. W tym czasie duży wpływ na rozwój sieci miast, zwłaszcza w zachodniej części Królestwa Polskiego, miały inwestycje w przemyśle, głównie włókienniczym. W latach 1815-1830 sześć ośrodków w tym rejonie otrzymało prawa miejskie: Babiak, Ozorków, Aleksandrów, Zduńska Wola, Zgierz, Konstantynów i Tomaszów Mazowiecki.https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/2388Królestwo PolskieXIX wiekKomisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Policjimiastoplany regulacyjne |
| spellingShingle | Bartoszewicz Agnieszka Bartoszewicz Henryk Obraz kartograficzny miast Królestwa Polskiego 1815–1836 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej Królestwo Polskie XIX wiek Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Policji miasto plany regulacyjne |
| title | Obraz kartograficzny miast Królestwa Polskiego 1815–1836 |
| title_full | Obraz kartograficzny miast Królestwa Polskiego 1815–1836 |
| title_fullStr | Obraz kartograficzny miast Królestwa Polskiego 1815–1836 |
| title_full_unstemmed | Obraz kartograficzny miast Królestwa Polskiego 1815–1836 |
| title_short | Obraz kartograficzny miast Królestwa Polskiego 1815–1836 |
| title_sort | obraz kartograficzny miast krolestwa polskiego 1815 1836 |
| topic | Królestwo Polskie XIX wiek Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Policji miasto plany regulacyjne |
| url | https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/2388 |
| work_keys_str_mv | AT bartoszewiczagnieszka obrazkartograficznymiastkrolestwapolskiego18151836 AT bartoszewiczhenryk obrazkartograficznymiastkrolestwapolskiego18151836 |