Azerbaycan'da Baba Samit Tekkesi ve Safevî-Bektaşi İlişkileri Bağlamında Diğer Bektaşiler
İsmail Safevî önderliğinde Azerbaycan Safevî Devleti’nin kurulması ile sonuçlandı. Kurulan bu devlet mezhep olarak Şiîliği seçti. Safevî tarikat yapısı Şiî itikadi ile yer değiştirmiş oldu. Devletin kurulmasında önemli rol üstlenmiş Alevi ve Bektaşi Türkman aşiretleri yeni kurulan Kızılbaş Devleti’n...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | deu |
| Published: |
Ankara Haci Bayram Veli University
2022-03-01
|
| Series: | Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi |
| Online Access: | https://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/2892 |
| Summary: | İsmail Safevî önderliğinde Azerbaycan Safevî Devleti’nin kurulması ile sonuçlandı. Kurulan bu
devlet mezhep olarak Şiîliği seçti. Safevî tarikat yapısı Şiî itikadi ile yer değiştirmiş oldu. Devletin
kurulmasında önemli rol üstlenmiş Alevi ve Bektaşi Türkman aşiretleri yeni kurulan Kızılbaş
Devleti’nin aslı unsurları oldular. Bu dönem kendisini Hacı Bektaş’ın oğlu adlandıran Baba Samit
dervişleri irşad görevinin önderleri olarak Azerbaycan’ın bazı bölgelerinde tekkeler açtılar. Dede
Muhammed adlı bir Bektaşi liderinin kendi dervişlerinden Dede Hasan’ı bir mektupla ve bazı küçük
hediyelerle Tebriz’e Şah İsmail’in yanına gönmesi Safevî-Bektaşi ilişkilerinin derinleşmesine neden
oldu. Bu ise Anadolu Bektaşilerinin Safevî Devleti’ni kendi devletleri gibi görmeleriyle alakalıdır.
Bektaşi tarikat üyelerinin Azerbaycan’ın önce Aran denilen bölgesinde, daha sonra da Şirvan’da tekke
kurduklarını, hatta Nahçıvan Bektaşilerinin Bektaşi soyadlarını 16. yüzyıldan bu yana korumakta
olduklarını ve zaviye kurduklarını, halkı irşad ettiklerini, Safevîye’nin devlet kurmak ideolojisinin
yayıcıları, tebligatçıları olduğunu hem sözlü kaynaklardan hem de kısıtlı yazılı kaynaklardan
öğreniyoruz. Sözlü ve yazılı kaynaklarda Şah İsmail Hatai zamanında hatta onun yakınlarından olan
bazı Kızılbaşların Bektaşi olduğunu da öğrenmek mümkündür. Nitekim Şah İsmail Hatai’nin saray
hekimi ve tarihçisi olan Dosteli Türki’nin bir Bektaşi müridi olduğu muhtemelen mümkündür.
Bu yazıda Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan (1453-1478) zamanında Alevi ve Bektaşi düşüncesinin
Azerbaycan’da yayılmasının Şeyh Cüneyd’in, Anadolu’dan getirdiği Kızılbaş zümreleri sayesinde
vuku bulduğu ve Baba Samit dervişlerinin Aran, Karabağ ve Şirvan’da faaliyet gösterdikleri
açıklanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Şiî İtikadı, Kızılbaşlık, Safevîler, Safevî-Bektaşi İlişkileri, Bektaşiler, Baba
Samit Tekkesi. |
|---|---|
| ISSN: | 1306-8253 2147-9895 |