Жүсіп Баласағұнның «Құтадғу білік» шығармасында Жаратушының жырлануы
Қарахан дәуірінде түркі халықтарының жаппай исламды қабылдауы дін тақырыбының әдеби көркем шығармаларда кеңінен көтерілуіне себеп болды. Баласағұндық Жүсіптің «Құтадғу білік» еңбегі тікелей дін тақырыбына арналмаса да, ислам дініне қатысты мәліметтерді қамтыған шығарманың бірі. Сол заманның дін...
| Main Authors: | , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
L.N. Gumilyov Eurasian National University
2022-12-01
|
| Series: | Turkic Studies Journal |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://tsj.enu.kz/index.php/new/article/view/246 |
| _version_ | 1797347268776427520 |
|---|---|
| author | Bekarys Nuriman Suer Eker |
| author_facet | Bekarys Nuriman Suer Eker |
| author_sort | Bekarys Nuriman |
| collection | DOAJ |
| description |
Қарахан дәуірінде түркі халықтарының жаппай исламды қабылдауы дін
тақырыбының әдеби көркем шығармаларда кеңінен көтерілуіне себеп болды.
Баласағұндық Жүсіптің «Құтадғу білік» еңбегі тікелей дін тақырыбына
арналмаса да, ислам дініне қатысты мәліметтерді қамтыған шығарманың
бірі. Сол заманның діни танымы мен әдеби үдерісін бағамдау қазіргі қазақ
әдебиеттану ғылымы үшін маңызды мәселенің бірі деуге болады. Аталмыш
тақырып бұған дейін Р.Р. Арат, С.М. Арсал, И. Кафесоглу, А. Инан, А. Ділашар,
А.Б. Ержиласун, Р. Данкофф, Н.Келімбетов, А.Қыраубаева, А. Егеубаев,
С. Екер, Х. Касапоглу, Г. Құрманғалиева, Г .Канашаева және т.б. зерттеушіғалымдар тарапынан зерделенді. Олардың ішінде түрік тілінде жарық көрген
ғалым С.Екер еңбегінің орны ерекше. Дегенмен шығарма қазақ әдебиеттану
ғылымы саласында қолжазба мәтін бойынша зерделеп, ондағы діни танымның
астарын талдауды қажет етеді. Сондықтан зерттеу нысаны ретінде
Ж.Баласағұнның «Құтадғу білік» атты көркем шығармасы, оның ішінде
автордың Жаратушы туралы жыры кездесетін «Тәңрі әззе уә желле өгдісі
айор» яғни, «Әзіз уа ұлы Тәңірдің құдіреттілігі айтылады» деген 1-баптағы
мәтіндері негізге алынды. Шығарманың Ферғана нұсқасы бойынша
факсимилесі мен Р.Р. Арат жасаған транскрипциясы қолданылады. Талдау
барысында 33 бәйіт зерделеніп, оның 14-і мысал етіп беріледі. Сандық зерттеу
әдісі арқылы діни терминдердің шығармада қолданылу жиілігі көрсетіледі.
Олардың мағынасы ғалымдардың пікірімен дәйектеліп, өлең жолдары Құран аяттарымен салыстырылады және танымдық тұрғыда сараланады.
|
| first_indexed | 2024-03-08T11:45:18Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-344a80ad1e01453ba1d759f2defd5600 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 2664-5157 2708-7360 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-03-08T11:45:18Z |
| publishDate | 2022-12-01 |
| publisher | L.N. Gumilyov Eurasian National University |
| record_format | Article |
| series | Turkic Studies Journal |
| spelling | doaj.art-344a80ad1e01453ba1d759f2defd56002024-01-24T19:45:20ZengL.N. Gumilyov Eurasian National UniversityTurkic Studies Journal2664-51572708-73602022-12-014410.32523/2664-5157-2022-4-63-77Жүсіп Баласағұнның «Құтадғу білік» шығармасында Жаратушының жырлануы Bekarys Nuriman0 Suer Eker1Анкара Хажы Байрам Вели университетіБашкент университеті Қарахан дәуірінде түркі халықтарының жаппай исламды қабылдауы дін тақырыбының әдеби көркем шығармаларда кеңінен көтерілуіне себеп болды. Баласағұндық Жүсіптің «Құтадғу білік» еңбегі тікелей дін тақырыбына арналмаса да, ислам дініне қатысты мәліметтерді қамтыған шығарманың бірі. Сол заманның діни танымы мен әдеби үдерісін бағамдау қазіргі қазақ әдебиеттану ғылымы үшін маңызды мәселенің бірі деуге болады. Аталмыш тақырып бұған дейін Р.Р. Арат, С.М. Арсал, И. Кафесоглу, А. Инан, А. Ділашар, А.Б. Ержиласун, Р. Данкофф, Н.Келімбетов, А.Қыраубаева, А. Егеубаев, С. Екер, Х. Касапоглу, Г. Құрманғалиева, Г .Канашаева және т.б. зерттеушіғалымдар тарапынан зерделенді. Олардың ішінде түрік тілінде жарық көрген ғалым С.Екер еңбегінің орны ерекше. Дегенмен шығарма қазақ әдебиеттану ғылымы саласында қолжазба мәтін бойынша зерделеп, ондағы діни танымның астарын талдауды қажет етеді. Сондықтан зерттеу нысаны ретінде Ж.Баласағұнның «Құтадғу білік» атты көркем шығармасы, оның ішінде автордың Жаратушы туралы жыры кездесетін «Тәңрі әззе уә желле өгдісі айор» яғни, «Әзіз уа ұлы Тәңірдің құдіреттілігі айтылады» деген 1-баптағы мәтіндері негізге алынды. Шығарманың Ферғана нұсқасы бойынша факсимилесі мен Р.Р. Арат жасаған транскрипциясы қолданылады. Талдау барысында 33 бәйіт зерделеніп, оның 14-і мысал етіп беріледі. Сандық зерттеу әдісі арқылы діни терминдердің шығармада қолданылу жиілігі көрсетіледі. Олардың мағынасы ғалымдардың пікірімен дәйектеліп, өлең жолдары Құран аяттарымен салыстырылады және танымдық тұрғыда сараланады. https://tsj.enu.kz/index.php/new/article/view/246«Құтадғу білік», Жүсіп Баласағұн, әдеби үдеріс, дін, Жаратушы, діни таным, діни термин, әдеби ескерткіш |
| spellingShingle | Bekarys Nuriman Suer Eker Жүсіп Баласағұнның «Құтадғу білік» шығармасында Жаратушының жырлануы Turkic Studies Journal «Құтадғу білік», Жүсіп Баласағұн, әдеби үдеріс, дін, Жаратушы, діни таным, діни термин, әдеби ескерткіш |
| title | Жүсіп Баласағұнның «Құтадғу білік» шығармасында Жаратушының жырлануы |
| title_full | Жүсіп Баласағұнның «Құтадғу білік» шығармасында Жаратушының жырлануы |
| title_fullStr | Жүсіп Баласағұнның «Құтадғу білік» шығармасында Жаратушының жырлануы |
| title_full_unstemmed | Жүсіп Баласағұнның «Құтадғу білік» шығармасында Жаратушының жырлануы |
| title_short | Жүсіп Баласағұнның «Құтадғу білік» шығармасында Жаратушының жырлануы |
| title_sort | жүсіп баласағұнның құтадғу білік шығармасында жаратушының жырлануы |
| topic | «Құтадғу білік», Жүсіп Баласағұн, әдеби үдеріс, дін, Жаратушы, діни таным, діни термин, әдеби ескерткіш |
| url | https://tsj.enu.kz/index.php/new/article/view/246 |
| work_keys_str_mv | AT bekarysnuriman žүsípbalasaġұnnyңkˌұtadġubílíkšyġarmasyndažaratušynyңžyrlanuy AT suereker žүsípbalasaġұnnyңkˌұtadġubílíkšyġarmasyndažaratušynyңžyrlanuy |