АҚШ-ТАҒЫ «ТЕЖЕМЕЛІК ЖӘНЕ ТЕПЕ-ТЕҢДІК» ЖҮЙЕНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Мақалада Америка Құрама Штаттары Конституциясы бойынша мемлекеттік билік бөлінісі мен олардағы «тежемелік және тепе-теңдік» жүйесі қарастырылды. Мемлекеттік билік тармақтарының тәуелсіз, өзара қақтығыссыз қызметі Ата заңмен айқындалғанына қарамастан, ХХ ғасырдың екінші жартысынан бері Президент пен...
| Main Authors: | , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Al-Farabi Kazakh National University
2024-01-01
|
| Series: | Хабаршы. Заң сериясы |
| Online Access: | https://bulletin-law.kaznu.kz/index.php/journal/article/view/2984 |
| _version_ | 1797218695091585024 |
|---|---|
| author | К.Н. Aлихан А.Б. Сманова А.А. Касымжанова |
| author_facet | К.Н. Aлихан А.Б. Сманова А.А. Касымжанова |
| author_sort | К.Н. Aлихан |
| collection | DOAJ |
| description |
Мақалада Америка Құрама Штаттары Конституциясы бойынша мемлекеттік билік бөлінісі мен олардағы «тежемелік және тепе-теңдік» жүйесі қарастырылды. Мемлекеттік билік тармақтарының тәуелсіз, өзара қақтығыссыз қызметі Ата заңмен айқындалғанына қарамастан, ХХ ғасырдың екінші жартысынан бері Президент пен Конгресс арасында өкілеттілікті асыра пайдалануға қатысты даулы мәселелер байқалуда. Осы орайда, заң шығарушы және атқарушы билік арасындағы келіспеушіліктер сот органдары тарапынан жиі қаралады, бұл «тепе-теңдік пен тежемелік» жүйесінің сақталуына қауіп төндіретін, өзекті тақырыптардың біріне айналды.
АҚШ Конституциясындағы «тежемелік және тепе-теңдік» жүйенің қалыптасуы мен дамуын зерттеуде тарихи, формальды-логикалық, құқықтық салдарды болжау әдістері қолданылды.
АҚШ Конституциясы 1787 жылы қабылданғанымен, оның негізін қалаушылар адам болмысының билікке құмарлығын және оны асыра пайдалануға бейімдігін ескере отырып, ондай әрекеттердің алдын алу мақсатында «тежемелік және тепе-теңдік» жүйесін енгізді. Зерттеу жұмысы көрсеткендей, бірқатар АҚШ Президенттері елді басқару кезінде өз өкілеттіктерін кеңейтуге тырысып, Конгрессті айналып өтуге бағытталған шаралар жасағаны байқалды. Салдарынан Конгресс мұндай әрекеттерді тергеп, тексеріп, бірқатары сотта қаралды. Билік тармақтары арасындағы қақтығыстарының көбі әр билік өкілінің өзінің құқықтық өкілеттілігін сақтауға бағытталған тежемелік жүйесіне негізделгенімен, жыл сайын тепе-теңдікті сақтау күрделене түсуде.
Түйін сөздер: АҚШ, Конституция, билік бөлінісі, тежемелік және тепе-теңдік жүйесі, Президент, өкілеттілік.
|
| first_indexed | 2024-04-24T12:21:50Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-399f904c5d2640a5b37ca7fc23139875 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 1563-0366 2617-8362 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-04-24T12:21:50Z |
| publishDate | 2024-01-01 |
| publisher | Al-Farabi Kazakh National University |
| record_format | Article |
| series | Хабаршы. Заң сериясы |
| spelling | doaj.art-399f904c5d2640a5b37ca7fc231398752024-04-08T08:05:06ZengAl-Farabi Kazakh National UniversityХабаршы. Заң сериясы1563-03662617-83622024-01-01108410.26577/JAPJ.2023.v108.i4.015АҚШ-ТАҒЫ «ТЕЖЕМЕЛІК ЖӘНЕ ТЕПЕ-ТЕҢДІК» ЖҮЙЕНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІК.Н. Aлихан0А.Б. Сманова1А.А. Касымжанова2Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, Қазақстан, Алматы қаласыӘл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, Қазақстан, Алматы қаласыЛ.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Қазақстан, Астана қ Мақалада Америка Құрама Штаттары Конституциясы бойынша мемлекеттік билік бөлінісі мен олардағы «тежемелік және тепе-теңдік» жүйесі қарастырылды. Мемлекеттік билік тармақтарының тәуелсіз, өзара қақтығыссыз қызметі Ата заңмен айқындалғанына қарамастан, ХХ ғасырдың екінші жартысынан бері Президент пен Конгресс арасында өкілеттілікті асыра пайдалануға қатысты даулы мәселелер байқалуда. Осы орайда, заң шығарушы және атқарушы билік арасындағы келіспеушіліктер сот органдары тарапынан жиі қаралады, бұл «тепе-теңдік пен тежемелік» жүйесінің сақталуына қауіп төндіретін, өзекті тақырыптардың біріне айналды. АҚШ Конституциясындағы «тежемелік және тепе-теңдік» жүйенің қалыптасуы мен дамуын зерттеуде тарихи, формальды-логикалық, құқықтық салдарды болжау әдістері қолданылды. АҚШ Конституциясы 1787 жылы қабылданғанымен, оның негізін қалаушылар адам болмысының билікке құмарлығын және оны асыра пайдалануға бейімдігін ескере отырып, ондай әрекеттердің алдын алу мақсатында «тежемелік және тепе-теңдік» жүйесін енгізді. Зерттеу жұмысы көрсеткендей, бірқатар АҚШ Президенттері елді басқару кезінде өз өкілеттіктерін кеңейтуге тырысып, Конгрессті айналып өтуге бағытталған шаралар жасағаны байқалды. Салдарынан Конгресс мұндай әрекеттерді тергеп, тексеріп, бірқатары сотта қаралды. Билік тармақтары арасындағы қақтығыстарының көбі әр билік өкілінің өзінің құқықтық өкілеттілігін сақтауға бағытталған тежемелік жүйесіне негізделгенімен, жыл сайын тепе-теңдікті сақтау күрделене түсуде. Түйін сөздер: АҚШ, Конституция, билік бөлінісі, тежемелік және тепе-теңдік жүйесі, Президент, өкілеттілік. https://bulletin-law.kaznu.kz/index.php/journal/article/view/2984 |
| spellingShingle | К.Н. Aлихан А.Б. Сманова А.А. Касымжанова АҚШ-ТАҒЫ «ТЕЖЕМЕЛІК ЖӘНЕ ТЕПЕ-ТЕҢДІК» ЖҮЙЕНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ Хабаршы. Заң сериясы |
| title | АҚШ-ТАҒЫ «ТЕЖЕМЕЛІК ЖӘНЕ ТЕПЕ-ТЕҢДІК» ЖҮЙЕНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ |
| title_full | АҚШ-ТАҒЫ «ТЕЖЕМЕЛІК ЖӘНЕ ТЕПЕ-ТЕҢДІК» ЖҮЙЕНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ |
| title_fullStr | АҚШ-ТАҒЫ «ТЕЖЕМЕЛІК ЖӘНЕ ТЕПЕ-ТЕҢДІК» ЖҮЙЕНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ |
| title_full_unstemmed | АҚШ-ТАҒЫ «ТЕЖЕМЕЛІК ЖӘНЕ ТЕПЕ-ТЕҢДІК» ЖҮЙЕНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ |
| title_short | АҚШ-ТАҒЫ «ТЕЖЕМЕЛІК ЖӘНЕ ТЕПЕ-ТЕҢДІК» ЖҮЙЕНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ |
| title_sort | ақш тағы тежемелік және тепе теңдік жүйенің қалыптасуы мен дамуының өзекті мәселелері |
| url | https://bulletin-law.kaznu.kz/index.php/journal/article/view/2984 |
| work_keys_str_mv | AT knalihan akˌštaġytežemelíkžənetepeteңdíkžүjeníңkˌalyptasuymendamuynyңөzektíməselelerí AT absmanova akˌštaġytežemelíkžənetepeteңdíkžүjeníңkˌalyptasuymendamuynyңөzektíməselelerí AT aakasymžanova akˌštaġytežemelíkžənetepeteңdíkžүjeníңkˌalyptasuymendamuynyңөzektíməselelerí |