| Summary: | Bankacılık ve finans alanındaki gelişmelerin ekonomik büyümeye katkı ve etkisi literatürde uzun yıllardır tartışılmakta ve bununla ilgili çeşitli ampirik analizler yapılmaktadır. Konu ile ilgili şimdiye kadar arz odaklı, talep kaynaklı, karşılıklı bağımlılık ve tarafsızlık hipotezi olarak belirtilen dört farklı teorik yaklaşım geliştirilmiştir. Bu teorik yaklaşımların test edilmesi amacıyla yapılan analizler, farklı koşullar gereği farklı neticeler vermektedir. Bu nedenle üzerinde mutabık kalınan bir yaklaşım oluşmamıştır. Ancak genel eğilim finansal gelişme ve derinleşmenin ekonomik büyüme üzerinde birtakım etkiler bıraktığı yönündedir. Finans sektörü içerisinde faaliyet yürüten alternatif veya tamamlayıcı olarak ifade edilen İslami bankaların da benzer sonuçlar vermesi muhtemeldir.
Türkiye'de katılım bankacılığı alanındaki gelişmelerin ekonomik büyüme üzerindeki etkisini inceleyen ampirik çalışmaların özellikle son yıllarda ağırlık kazanmaya başlandığı görülmektedir. Bu çalışmalarda ele alınan dönem aralığını, genellikle 2000'li yıllardan başlayan zaman serisi verileri kapsamaktadır. Bu banka türünde dikkate alınan değişkenlerin çoğunlukla toplanan mevduatlar ve kullandırılan krediler şeklinde olduğu dikkat çekmektedir. Bunların yanında toplam aktifler, özkaynaklar, net faaliyet karları gibi değişkenlerin de ekonomik büyüme üzerinde anlamlı bir ilişkisinin olup olmadığı test edilmiştir. Johansen eşbütünleşme, ARDL sınır testi, Vektör hata düzeltme modelleri (VECM) ve Granger nedensellik gibi testlerin yapıldığı bu çalışmalarda katılım bankacılığı alanındaki gelişmeler ile ekonomik büyüme arasında kısa/uzun dönemli ilişkinin ve nedenselliğin olup olmadığı araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlarda yine genel eğilimin katılım bankacılığı alanındaki gelişmelerin ekonomik büyüme üzerinde pozitif bir etkisinin ve aralarında nedensellik ilişkisinin olduğu yönündedir. Türkiye'de bu banka türlerinin henüz gelişme evresinde oldukları ve bu alandaki yapılandırmaların sürdürülebilir ekonomik büyümeye katkı sağlayacağı rahatlıkla söylenebilir.
İslami bankacılık alanındaki gelişmeler ile ekonomik büyüme ilişkisinin diğer ülke ve ülke grupları baz alınarak incelendiği ampirik çalışmalar dikkate alındığında da literatürün son yıllarda şekillenmeye başlandığı görülmektedir. Genellikle İslami bankacılık alanındaki faaliyetlerin yoğunlaştığı Malezya, Endonezya, Pakistan gibi ülkeler üzerine yapılan araştırmalar ağırlık kazanmaktadır. Yine bu çalışmalarda çoğunlukla kullandırılan toplam kredilerin GSYH üzerindeki kısa/uzun dönem etkileri, nedensellik ilişkileri incelenmektedir. Türkiye'de elde edilen bulgulara benzer olarak İslami bankacılık alanındaki faaliyetlerin ekonomik büyümede payının olduğuna dair anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Bu yönüyle Türkiye ve diğer ülke üzerine yapılan araştırmalar hemen hemen birbirleriyle uyumlu sonuçlar vermektedir. İslami bankacılık alanındaki faaliyetlerin artması ve finansal gelişim içerisinde kayda değer bir yer edinme çabası, bu banka türlerinin etkilerinin her alanda incelenmesi ve sorgulanmasını gerekli kılmaktadır. Bu yönüyle İslami bankacılık alanındaki faaliyetlerin giderek popüler çalışma alanları içerisinde yer alması beklenmektedir.
Geleneksel bankalarla kıyaslandığında İslami bankacılık alanındaki faaliyetlerin ekonomik büyüme üzerindeki etkilerine dair literatürün çok daha yeni olduğunu söylemek gerekir. Türkiye'deki faaliyetlerinin etkilerini temel alan çalışmalar ise son derece sınırlıdır. Türkiye örneğinde yapılan bu çalışmanın literatürdeki bu boşluğa katkı sağlaması beklenmektedir. Bu doğrultuda yapılan çalışmanın amacı, Türkiye'de 2010 ile 2020 yılları arasında İslami bankacılık alanındaki gelişmeleri temsilen toplanan fonlar ve kullandırılan kredilerin ekonomik büyüme ile nedensellik ilişkisini incelemektir. Bunun için çeşitli nedensellik testleri içerisinde serilerin her türlü durağanlık düzeylerine göre analiz yapma imkânı tanıyan Toda-Yamamoto nedensellik testi kullanılmış ve elde edilen bulgular yorumlanmıştır.
Toda-Yamamoto nedensellik testinden elde edilen bulgulara göre toplam tüketici kredilerinden GSYH'ya doğru tek yönlü bir nedenselliğin varlığı tespit edilmiştir. Ancak gerçek kişi katılım hesapları ile GSYH arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi belirlenememiştir. Literatürde İslami bankacılık alanındaki gelişmeleri temsilen kullanılan ağırlıklı değişkenin "özel sektöre ve tüketicilere sunulan toplam krediler" olduğu dikkate alınırsa çalışmada tespit edilmiş olan toplam tüketici kredilerinden GSYH'ya doğru nedenselliğin varlığı, Türkiye'de katılım bankaları tarafından konut, araç, ihtiyaç ve diğer amaçlarla kullandırılan tüketici kredilerinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisini göstermektedir.
|
|---|