Azîz Mahmûd Hüdâyî’de Hakikî Tevhîd (Ma‘Rifet) Ve Hakikî Kulluk İfâdeleri: Cem‘ Ve Tefrika (Fark)
Celvetiyye tarîkatının kurucusu Azîz Mahmûd Hüdâyî, Türk tasavvuf târihinin en etkili şahsiyetlerinden birisidir. Hüdâyî, çok sayıda eser yazmış ve bu eserlerinde yoğun olarak tevhîd ve kulluk konularını işlemiştir. Hüdâyî nezdinde hakikî tevhîdin yani ma‘rifetin ismi cem‘, ubûdiyyetin yani kulluğun...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Kalem Eğitim Kültür Akademi Derneği
2021-12-01
|
| Series: | Sufiyye |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1855023 |
| _version_ | 1797238882081701888 |
|---|---|
| author | Eyyup Akdağ |
| author_facet | Eyyup Akdağ |
| author_sort | Eyyup Akdağ |
| collection | DOAJ |
| description | Celvetiyye tarîkatının kurucusu Azîz Mahmûd Hüdâyî, Türk tasavvuf târihinin en etkili şahsiyetlerinden birisidir. Hüdâyî, çok sayıda eser yazmış ve bu eserlerinde yoğun olarak tevhîd ve kulluk konularını işlemiştir. Hüdâyî nezdinde hakikî tevhîdin yani ma‘rifetin ismi cem‘, ubûdiyyetin yani kulluğun ismi ise tefrika (fark)dır. Cem‘; “tevhîd-i ef‘âl”, “tevhîd-i sıfât” ve “tevhîd-i zât” olmak üzere üç mertebeden müteşekkildir. Bu mertebelere bağlı olarak kul, nefsin hazlarından ve mâsivâ sevgisinden uzaklaşarak, varlık âleminde vukû bulan her şeyde hakikî fâilin Allah olduğunu, tüm sıfatların hakikatte Allah’a âit olduğunu ve Hakk’ın dışında da hakikî bir varlığın olmadığını müşâhede eder. Bu müşâhedelerden sonra kul, tefrika/fark hâline döner. Tefrika hâlinde kul, cem‘ zevkine uygun olarak üst seviyede kulluğunu îfâ eder. Her iki hâl yani hem cem‘ hem de tefrika hâlleri kul için zorunludur. Hüdâyî’ye göre cem‘ mertebelerini idrak etmeyen kulun irfanı yoktur, kulluğa riayet etmeyenin ise ilhâdı çoktur. Bu makâlede Hüdâyî’nin cem‘ ve tefrika konusundaki yaklaşımları irdelenecek, görüş ve düşünceleri ortaya konulmaya çalışılacaktır. |
| first_indexed | 2024-04-24T17:42:42Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-4b8cc9fb77314831ac9ea8e9cb1b392a |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 2791-6650 2791-6804 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-04-24T17:42:42Z |
| publishDate | 2021-12-01 |
| publisher | Kalem Eğitim Kültür Akademi Derneği |
| record_format | Article |
| series | Sufiyye |
| spelling | doaj.art-4b8cc9fb77314831ac9ea8e9cb1b392a2024-03-27T20:28:02ZengKalem Eğitim Kültür Akademi DerneğiSufiyye2791-66502791-68042021-12-011113116010.46231/sufiyye.960930780Azîz Mahmûd Hüdâyî’de Hakikî Tevhîd (Ma‘Rifet) Ve Hakikî Kulluk İfâdeleri: Cem‘ Ve Tefrika (Fark)Eyyup Akdağ0Kastamonu İlahiyat Fakültesi Tasavvuf Anabilim DalıCelvetiyye tarîkatının kurucusu Azîz Mahmûd Hüdâyî, Türk tasavvuf târihinin en etkili şahsiyetlerinden birisidir. Hüdâyî, çok sayıda eser yazmış ve bu eserlerinde yoğun olarak tevhîd ve kulluk konularını işlemiştir. Hüdâyî nezdinde hakikî tevhîdin yani ma‘rifetin ismi cem‘, ubûdiyyetin yani kulluğun ismi ise tefrika (fark)dır. Cem‘; “tevhîd-i ef‘âl”, “tevhîd-i sıfât” ve “tevhîd-i zât” olmak üzere üç mertebeden müteşekkildir. Bu mertebelere bağlı olarak kul, nefsin hazlarından ve mâsivâ sevgisinden uzaklaşarak, varlık âleminde vukû bulan her şeyde hakikî fâilin Allah olduğunu, tüm sıfatların hakikatte Allah’a âit olduğunu ve Hakk’ın dışında da hakikî bir varlığın olmadığını müşâhede eder. Bu müşâhedelerden sonra kul, tefrika/fark hâline döner. Tefrika hâlinde kul, cem‘ zevkine uygun olarak üst seviyede kulluğunu îfâ eder. Her iki hâl yani hem cem‘ hem de tefrika hâlleri kul için zorunludur. Hüdâyî’ye göre cem‘ mertebelerini idrak etmeyen kulun irfanı yoktur, kulluğa riayet etmeyenin ise ilhâdı çoktur. Bu makâlede Hüdâyî’nin cem‘ ve tefrika konusundaki yaklaşımları irdelenecek, görüş ve düşünceleri ortaya konulmaya çalışılacaktır.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1855023tasavvufaziz mahmud hüdayitevhidcem'farkkulluksufīsmazīz mahmūd hudāyītawhīdjam‘tafriqahobedience |
| spellingShingle | Eyyup Akdağ Azîz Mahmûd Hüdâyî’de Hakikî Tevhîd (Ma‘Rifet) Ve Hakikî Kulluk İfâdeleri: Cem‘ Ve Tefrika (Fark) Sufiyye tasavvuf aziz mahmud hüdayi tevhid cem' fark kulluk sufīsm azīz mahmūd hudāyī tawhīd jam‘ tafriqah obedience |
| title | Azîz Mahmûd Hüdâyî’de Hakikî Tevhîd (Ma‘Rifet) Ve Hakikî Kulluk İfâdeleri: Cem‘ Ve Tefrika (Fark) |
| title_full | Azîz Mahmûd Hüdâyî’de Hakikî Tevhîd (Ma‘Rifet) Ve Hakikî Kulluk İfâdeleri: Cem‘ Ve Tefrika (Fark) |
| title_fullStr | Azîz Mahmûd Hüdâyî’de Hakikî Tevhîd (Ma‘Rifet) Ve Hakikî Kulluk İfâdeleri: Cem‘ Ve Tefrika (Fark) |
| title_full_unstemmed | Azîz Mahmûd Hüdâyî’de Hakikî Tevhîd (Ma‘Rifet) Ve Hakikî Kulluk İfâdeleri: Cem‘ Ve Tefrika (Fark) |
| title_short | Azîz Mahmûd Hüdâyî’de Hakikî Tevhîd (Ma‘Rifet) Ve Hakikî Kulluk İfâdeleri: Cem‘ Ve Tefrika (Fark) |
| title_sort | aziz mahmud hudayi de hakiki tevhid ma rifet ve hakiki kulluk ifadeleri cem ve tefrika fark |
| topic | tasavvuf aziz mahmud hüdayi tevhid cem' fark kulluk sufīsm azīz mahmūd hudāyī tawhīd jam‘ tafriqah obedience |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1855023 |
| work_keys_str_mv | AT eyyupakdag azizmahmudhudayidehakikitevhidmarifetvehakikikullukifadelericemvetefrikafark |