ویژگی‌های شاخص ریخت‌شناسی برگ درختان بالغ جهت تشخیص 14 کلن صنوبر پرکاربرد در زراعت چوب
سابقه و هدف: جنس صنوبر از درختانی است که گستردگی زیادی در مناطق مختلف جهان داشته و از تنوع ریخت‌شناسی زیادی برخوردار است. یکی از مشخصات گونه‌های مختلف صنوبر وجود ناجوربرگی در آن‌هاست. به همین علت گاهی تشخیص کلن‌های مختلف یک‌گونه از همدیگر دشوار می‌شود. در نیمه شمالی کشور کلن‌های مشخصی از جنس صنوبر...
| Main Authors: | , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
2022-06-01
|
| Series: | پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://jwfst.gau.ac.ir/article_6155_5257b3c18119c008e76c51f2e267f44a.pdf |
| Summary: | سابقه و هدف: جنس صنوبر از درختانی است که گستردگی زیادی در مناطق مختلف جهان داشته و از تنوع ریخت‌شناسی زیادی برخوردار است. یکی از مشخصات گونه‌های مختلف صنوبر وجود ناجوربرگی در آن‌هاست. به همین علت گاهی تشخیص کلن‌های مختلف یک‌گونه از همدیگر دشوار می‌شود. در نیمه شمالی کشور کلن‌های مشخصی از جنس صنوبر کاشته می‌شوند که شناخت صفات ریخت‌شناسی برگ شاخص آن‌ها می‌تواند به تشخیص آن‌ها از یکدیگر کمک نماید. شناسایی این صفات مهمترین هدف اجرای این پژوهش بوده است. از طرفی همبستگی میان صفات ریخت‌شناسی برگ با صفات رویشی درختان بالغ ممکن است سبب معرفی صفات ریخت‌شناسی برگ شود که به‌وسیله آن‌ها ارزیابی رویش درخت میسر گردد؛ بنابراین به‌عنوان هدف فرعی، مطالعه همبستگی صفات ریخت‌شناسی برگ با مشخصه‌های رویشی درختان بالغ مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش‌ها: در این پژوهش 14 کلن از 4 گونه نیگرا (78/42، 154/62، 135/63، betulifolia)، کبوده (45/20، 13/44)، دلتوییدس (8/63، 55/69، 258/92، marquette) و اورامریکن (154، 214، costanzo، vernirubensis) که به‌خصوص در نیمه شمالی کشور بیش از سایر گونه‌ها کاشته می‌شوند از محل کلکسیون کلن‌های مختلف صنوبر در ایستگاه تحقیقاتی البرز مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور واقع در کرج انتخاب شد. در این کلکسیون با هدف حفظ ذخایر ژنتیکی، 9 پایه از هر ژنوتیپ کاشته شده است. به‌منظور مطالعه صفات ریخت‌شناسی برگ سه‌پایه از مجموع نه پایه کاشته‌شده به‌صورت تصادفی انتخاب شد و پس از نمونه‌برداری برگ از ارتفاع 3 تا 8 متری درختان هفت‌ساله، 12 صفت ریخت‌شناسی در آن‌ها اندازه‌گیری شد. هم‌چنین به‌منظور بررسی همبستگی میان صفات ریخت‌شناسی برگ با رویش درخت بالغ، در اواخر فصل رویش در مورد همان سه‌پایه مربوط به هر کلن، قطر برابر سینه، ارتفاع کل درخت و شعاع تاج در چهار جهت جغرافیایی اصلی ثبت گردید و سپس سطح تاج‌پوشش محاسبه شد. جهت تحلیل داده‌ها با ترکیب نتایج تحلیل خوشه‌ای با تحلیل تجزیه به مؤلفه‌های اصلی (با دو روش محاسبه همبستگی صفات با مؤلفه‌های اصلی و رگرسیون چندگانه صفت‌های برگ با محورهای اصلی) و هم‌چنین طرح آشیانه‌ای اقدام به تعیین مهمترین صفات مؤثر در تفکیک کلن‌ها از یکدیگر گردید. در انتها این صفات مهم در بین گروه‌های مختلف حاصل از خوشه‌بندی با استفاده از آزمون دانت تی 3 مورد مقایسه قرار گرفتند تا صحت نتایج مورد تأیید قرار گیرد.یافته‌ها: بر اساس نتایج تحلیل خوشه‌ای، کلن‌های کبوده و نیگرا و هم‌چنین دو کلن دلتوییدس 8/63 و 258/92 هر یک به‌طور جداگانه در یک گروه و چهار کلن اورآمریکن همراه با کلن‌های دلتوییدس marquette و 55/69 در گروه دیگر جای گرفتند. پنج صفت طول برگ، سطح برگ، حداکثر پهنای برگ، وزن خشک برگ و طول دمبرگ به‌عنوان اثرگذارترین مشخصه‌های شکل‌شناسی تعیین شدند که با استفاده از این صفت‌ها می‌توان کلن‌های مورد مطالعه را از همدیگر تفکیک نمود. مساحت تاج نیز تنها صفت رویشی بود که همبستگی معنی‌دار مثبتی با صفات ریخت‌شناسی برگ داشت به‌طوری‌که با افزایش مساحت تاج بر طول برگ، حداکثر پهنای برگ، طول دمبرگ، ضخامت برگ و سطح برگ و وزن خشک برگ افزوده شد.نتیجه‌گیری: با توجه به ناجوربرگی جنس صنوبر و شباهت زیاد برگ کلن‌ها در گونه‌های مورد بررسی در این پژوهش، پنج صفت کلیدی برگ شامل طول، سطح، حداکثر پهنا و وزن خشک برگ همراه با طول دمبرگ صفات شاخص در تشخیص 14 کلن مورد مطالعه می‌باشند؛ بنابراین با اندازه‌گیری این صفات می‌توان کلن‌های کاشته‌شده در زمین‌های کشاورزی مردم را تا حد زیادی شناسایی نمود. طبق نتایج این پژوهش چنین استنباط می‌شود که سطح تاج بیش از رویش قطری و ارتفاعی بر ابعاد برگ اثرگذار است. ازاین‌رو دست‌کم در مورد کلن‌های مورد بررسی در این پژوهش، صفات ریخت‌شناسی برگ نمی‌تواند معیاری جهت ارزیابی رشد قطری و ارتفاعی درختان بالغ صنوبر باشد. |
|---|---|
| ISSN: | 2322-2077 2322-2786 |