Mâtürîdî’ye Göre Allah’ın Varlığını Aklen Bilmenin İmkânı
Allah'ın varlığını aklen bilmenin imkânı meselesi tarih boyunca felsefî ve teolojik tartışmaların en önemli konularından birisi olmuştur. Bu mesele Ebû Hanîfe geleneğinin en güçlü siması ve Ehl-i Sünnet kelâmının kuruluşunda en büyük paya sahip olan Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Kader
2019-06-01
|
| Series: | Kader |
| Subjects: | |
| Online Access: | http://dergipark.org.tr/kaderdergi/issue/46338/553500?publisher=mehmetbulgen |
| _version_ | 1797915023244263424 |
|---|---|
| author | Fatma Aygün |
| author_facet | Fatma Aygün |
| author_sort | Fatma Aygün |
| collection | DOAJ |
| description | Allah'ın varlığını aklen bilmenin imkânı meselesi tarih boyunca felsefî ve teolojik tartışmaların en önemli konularından birisi olmuştur. Bu mesele Ebû Hanîfe geleneğinin en güçlü siması ve Ehl-i Sünnet kelâmının kuruluşunda en büyük paya sahip olan Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî (ö. 333/944) tarafından da ele alınmıştır. "Eşyanın gerçekliği vardır" şeklindeki ilkeyi düşünce sisteminin temeline yerleştiren Mâtürîdî, “kadîm-hâdis varlık” (Allah-âlem) ayrımına dayanmış ve “hâdis âlemin” yaratıcısı olan Allah’a (kadîme) delâlet ettiğinden bahsetmiştir. Bu delâletin iki farklı alanı ontolojik olarak eşitleme anlamına gelmediğinden söz eden Mâtürîdî, hudûsa delâlet eden özellikleri Allah'tan olumsuzlamıştır. O, "istidlâl bi'ş-şâhid ale'l-gâib" yöntemini kullanmış, metafizik bilginin imkânının aklın istidlâlinden geçtiğini belirterek şahitteki bir hüküm sebebiyle şâhid ile gâib arasında ilişki kurulabileceğini düşünmüştür. Nesnelerin sonradanlığının (hudûs) gerektirdiği "bir fâil neden" düşüncesinden "bir ilk fail" düşüncesine ulaşan Mâtürîdî, kötülük (şer) olarak gördüğümüz şeyler dâhil evrende var olan tüm şeylerin "hikmet"in bir tezahürü olarak ortaya çıktığından bahsetmiştir. Allah'ın her türlü eksiklikten münezzeh ve her türlü kemâlle muttasıf bir varlık olduğunu belirten Mâtürîdî, insanlar için kullanılabilen birtakım pozitif niteliklerin mecaza başvurmadan, benzeşmeye yol açmadan Allah için de kullanılabileceğini savunmuştur. Mâtürîdî, insanın bilen (rasyonel) bir varlık oluşundan hareketle Yaratıcı'nın varlığına inanmasının haklı ve mâkul sebeplere dayandığına dikkat çekmiş, hadesü'l-ayân dediği "hudûs" delilini, hikmet ve tedbîr kavramlarını kullandığı "gâye ve nizâm" delilini, hilkat terimiyle ilişkilendirdiği "fıtrat" (yaratılıştan doğruyu bulmaya elverişli kabiliyetler) delilini kullanmıştır. İşte biz, Mâtürîdî'nin Allah’ın varlığını aklen bilmeye ilişkin görüşlerini merkeze aldığımız bu çalışmamızda; “bir bütün olarak evrenin ve hayatın anlamını, değerini yorumlamada -Mâtürîdî'nin düşünce sisteminde de yer alan- kozmolojik, teleolojik ve insan yapısından hareket eden fıtrat delillerinin agnostik ve ateistik izahlardan daha makûl ve daha başarılı bir açıklama” getirdiği sonucuna ulaştık. |
| first_indexed | 2024-04-10T12:35:09Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-4ede624e83b1464bbc7c7e2d4878960f |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 2602-2710 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-04-10T12:35:09Z |
| publishDate | 2019-06-01 |
| publisher | Kader |
| record_format | Article |
| series | Kader |
| spelling | doaj.art-4ede624e83b1464bbc7c7e2d4878960f2023-02-15T16:14:41ZengKaderKader2602-27102019-06-011713003011137Mâtürîdî’ye Göre Allah’ın Varlığını Aklen Bilmenin İmkânıFatma Aygün0MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞIAllah'ın varlığını aklen bilmenin imkânı meselesi tarih boyunca felsefî ve teolojik tartışmaların en önemli konularından birisi olmuştur. Bu mesele Ebû Hanîfe geleneğinin en güçlü siması ve Ehl-i Sünnet kelâmının kuruluşunda en büyük paya sahip olan Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî (ö. 333/944) tarafından da ele alınmıştır. "Eşyanın gerçekliği vardır" şeklindeki ilkeyi düşünce sisteminin temeline yerleştiren Mâtürîdî, “kadîm-hâdis varlık” (Allah-âlem) ayrımına dayanmış ve “hâdis âlemin” yaratıcısı olan Allah’a (kadîme) delâlet ettiğinden bahsetmiştir. Bu delâletin iki farklı alanı ontolojik olarak eşitleme anlamına gelmediğinden söz eden Mâtürîdî, hudûsa delâlet eden özellikleri Allah'tan olumsuzlamıştır. O, "istidlâl bi'ş-şâhid ale'l-gâib" yöntemini kullanmış, metafizik bilginin imkânının aklın istidlâlinden geçtiğini belirterek şahitteki bir hüküm sebebiyle şâhid ile gâib arasında ilişki kurulabileceğini düşünmüştür. Nesnelerin sonradanlığının (hudûs) gerektirdiği "bir fâil neden" düşüncesinden "bir ilk fail" düşüncesine ulaşan Mâtürîdî, kötülük (şer) olarak gördüğümüz şeyler dâhil evrende var olan tüm şeylerin "hikmet"in bir tezahürü olarak ortaya çıktığından bahsetmiştir. Allah'ın her türlü eksiklikten münezzeh ve her türlü kemâlle muttasıf bir varlık olduğunu belirten Mâtürîdî, insanlar için kullanılabilen birtakım pozitif niteliklerin mecaza başvurmadan, benzeşmeye yol açmadan Allah için de kullanılabileceğini savunmuştur. Mâtürîdî, insanın bilen (rasyonel) bir varlık oluşundan hareketle Yaratıcı'nın varlığına inanmasının haklı ve mâkul sebeplere dayandığına dikkat çekmiş, hadesü'l-ayân dediği "hudûs" delilini, hikmet ve tedbîr kavramlarını kullandığı "gâye ve nizâm" delilini, hilkat terimiyle ilişkilendirdiği "fıtrat" (yaratılıştan doğruyu bulmaya elverişli kabiliyetler) delilini kullanmıştır. İşte biz, Mâtürîdî'nin Allah’ın varlığını aklen bilmeye ilişkin görüşlerini merkeze aldığımız bu çalışmamızda; “bir bütün olarak evrenin ve hayatın anlamını, değerini yorumlamada -Mâtürîdî'nin düşünce sisteminde de yer alan- kozmolojik, teleolojik ve insan yapısından hareket eden fıtrat delillerinin agnostik ve ateistik izahlardan daha makûl ve daha başarılı bir açıklama” getirdiği sonucuna ulaştık.http://dergipark.org.tr/kaderdergi/issue/46338/553500?publisher=mehmetbulgenKelâmMâtürîdîVarlık ve Bilgi AnlayışıAllah’ın Varlığını Aklen Bilmenin İmkânıHudûs DeliliGâye ve Nizâm DeliliFıtrat DeliliKalâmal-MâtürîdîUnderstanding of being and knowledgeThe possibility of rational knowing the existence of God Argument of al-Hudûs (creation)Argument of al-Gaye (finality) and en- Nizâm (Cosmos)Argument of al-Fitrah (disposition) |
| spellingShingle | Fatma Aygün Mâtürîdî’ye Göre Allah’ın Varlığını Aklen Bilmenin İmkânı Kader Kelâm Mâtürîdî Varlık ve Bilgi Anlayışı Allah’ın Varlığını Aklen Bilmenin İmkânı Hudûs Delili Gâye ve Nizâm Delili Fıtrat Delili Kalâm al-Mâtürîdî Understanding of being and knowledge The possibility of rational knowing the existence of God Argument of al-Hudûs (creation) Argument of al-Gaye (finality) and en- Nizâm (Cosmos) Argument of al-Fitrah (disposition) |
| title | Mâtürîdî’ye Göre Allah’ın Varlığını Aklen Bilmenin İmkânı |
| title_full | Mâtürîdî’ye Göre Allah’ın Varlığını Aklen Bilmenin İmkânı |
| title_fullStr | Mâtürîdî’ye Göre Allah’ın Varlığını Aklen Bilmenin İmkânı |
| title_full_unstemmed | Mâtürîdî’ye Göre Allah’ın Varlığını Aklen Bilmenin İmkânı |
| title_short | Mâtürîdî’ye Göre Allah’ın Varlığını Aklen Bilmenin İmkânı |
| title_sort | maturidi ye gore allah in varligini aklen bilmenin imkani |
| topic | Kelâm Mâtürîdî Varlık ve Bilgi Anlayışı Allah’ın Varlığını Aklen Bilmenin İmkânı Hudûs Delili Gâye ve Nizâm Delili Fıtrat Delili Kalâm al-Mâtürîdî Understanding of being and knowledge The possibility of rational knowing the existence of God Argument of al-Hudûs (creation) Argument of al-Gaye (finality) and en- Nizâm (Cosmos) Argument of al-Fitrah (disposition) |
| url | http://dergipark.org.tr/kaderdergi/issue/46338/553500?publisher=mehmetbulgen |
| work_keys_str_mv | AT fatmaaygun maturidiyegoreallahınvarlıgınıaklenbilmeninimkanı |