AHMET YAŞAR OCAK’IN ÇALIŞMALARINDA ANADOLU’DA İSLÂMÎ FARKLILAŞMANIN MESLEKTEN TEMSİLCİLERİ: ‘MARJİNAL SUFİLER’, ‘ZINDIKLAR’, ‘MÜLHİDLER’
Anadolu’da İslâm konusu herhâlde en çok İslâmî farklılaşma boyutuyla dikkat çeker. Fuad Köprülü’den beri araştırmacıların üzerinde epey mesai harcadığı konu bilhassa söz konusu farklılaşmanın temsilcileri, ayırt edici özellikleri ve kökenleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Farklılığı karakterize etmek içi...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | deu |
| Published: |
Ankara Haci Bayram Veli University
2022-09-01
|
| Series: | Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi |
| Online Access: | https://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/3260 |
| _version_ | 1797919437493370880 |
|---|---|
| author | RESUL AY |
| author_facet | RESUL AY |
| author_sort | RESUL AY |
| collection | DOAJ |
| description | Anadolu’da İslâm konusu herhâlde en çok İslâmî farklılaşma boyutuyla dikkat çeker. Fuad
Köprülü’den beri araştırmacıların üzerinde epey mesai harcadığı konu bilhassa söz konusu
farklılaşmanın temsilcileri, ayırt edici özellikleri ve kökenleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Farklılığı
karakterize etmek için uygun görülen kavramlar üzerindeki tartışmalar da hâlen canlılığını
muhafaza etmektedir. Ahmet Yaşar Ocak konunun hemen her boyutuyla ilgilenen ve eserler
veren bir araştırmacı olarak bahse konu tartışmaların hemen hepsine muhatap konumundadır.
Ocak konuyu hem tasavvufî hem de ilim ehli temsilcileri üzerinden ele alırken İslâmî farklılığın
bir tipolojisini de oluşturur. Meslekten temsilciler olarak ele aldığı Kalenderileri marjinal sufilik
şeklinde kavramsallaştırırken, Melâmîler, Hamzavîler, Gülşenîler ve ulemadan bazı bireysel
çıkışları da Osmanlı döneminin kendi terminolojisiyle, zındıklık ve mülhidlik kapsamında
değerlendirir. Bu nitelemelerin temel dayanağı olarak da Kalenderîlerde şeriat ve örf dışı tutum
ve davranışları hatta toplum karşıtlığını, yine Melamilerde şeriata mesafeli duruşu, fakat hemen
hepsinde ise farklı boyutlarda da olsa aşırı panteizmi çağrıştıran inanç ve düşüncelerini öne
çıkarır. Söz konusu ayırt edici özelliklerin nereden kaynaklandığı meselesini de hem İslâm
öncesi inanışların tesiri üzerinden hem de İslâmî dönemdeki uzantıları ile birlikte ve zaman
içerisindeki yeni şekillenmeler çerçevesinde ele alır. |
| first_indexed | 2024-04-10T13:45:30Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-5712f879ce774b31937fdce4adb5f55a |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 1306-8253 2147-9895 |
| language | deu |
| last_indexed | 2024-04-10T13:45:30Z |
| publishDate | 2022-09-01 |
| publisher | Ankara Haci Bayram Veli University |
| record_format | Article |
| series | Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi |
| spelling | doaj.art-5712f879ce774b31937fdce4adb5f55a2023-02-15T16:10:59ZdeuAnkara Haci Bayram Veli UniversityTürk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi1306-82532147-98952022-09-0110369864626AHMET YAŞAR OCAK’IN ÇALIŞMALARINDA ANADOLU’DA İSLÂMÎ FARKLILAŞMANIN MESLEKTEN TEMSİLCİLERİ: ‘MARJİNAL SUFİLER’, ‘ZINDIKLAR’, ‘MÜLHİDLER’RESUL AY0Hacettepe ÜniversitesiAnadolu’da İslâm konusu herhâlde en çok İslâmî farklılaşma boyutuyla dikkat çeker. Fuad Köprülü’den beri araştırmacıların üzerinde epey mesai harcadığı konu bilhassa söz konusu farklılaşmanın temsilcileri, ayırt edici özellikleri ve kökenleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Farklılığı karakterize etmek için uygun görülen kavramlar üzerindeki tartışmalar da hâlen canlılığını muhafaza etmektedir. Ahmet Yaşar Ocak konunun hemen her boyutuyla ilgilenen ve eserler veren bir araştırmacı olarak bahse konu tartışmaların hemen hepsine muhatap konumundadır. Ocak konuyu hem tasavvufî hem de ilim ehli temsilcileri üzerinden ele alırken İslâmî farklılığın bir tipolojisini de oluşturur. Meslekten temsilciler olarak ele aldığı Kalenderileri marjinal sufilik şeklinde kavramsallaştırırken, Melâmîler, Hamzavîler, Gülşenîler ve ulemadan bazı bireysel çıkışları da Osmanlı döneminin kendi terminolojisiyle, zındıklık ve mülhidlik kapsamında değerlendirir. Bu nitelemelerin temel dayanağı olarak da Kalenderîlerde şeriat ve örf dışı tutum ve davranışları hatta toplum karşıtlığını, yine Melamilerde şeriata mesafeli duruşu, fakat hemen hepsinde ise farklı boyutlarda da olsa aşırı panteizmi çağrıştıran inanç ve düşüncelerini öne çıkarır. Söz konusu ayırt edici özelliklerin nereden kaynaklandığı meselesini de hem İslâm öncesi inanışların tesiri üzerinden hem de İslâmî dönemdeki uzantıları ile birlikte ve zaman içerisindeki yeni şekillenmeler çerçevesinde ele alır.https://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/3260 |
| spellingShingle | RESUL AY AHMET YAŞAR OCAK’IN ÇALIŞMALARINDA ANADOLU’DA İSLÂMÎ FARKLILAŞMANIN MESLEKTEN TEMSİLCİLERİ: ‘MARJİNAL SUFİLER’, ‘ZINDIKLAR’, ‘MÜLHİDLER’ Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi |
| title | AHMET YAŞAR OCAK’IN ÇALIŞMALARINDA ANADOLU’DA İSLÂMÎ FARKLILAŞMANIN MESLEKTEN TEMSİLCİLERİ: ‘MARJİNAL SUFİLER’, ‘ZINDIKLAR’, ‘MÜLHİDLER’ |
| title_full | AHMET YAŞAR OCAK’IN ÇALIŞMALARINDA ANADOLU’DA İSLÂMÎ FARKLILAŞMANIN MESLEKTEN TEMSİLCİLERİ: ‘MARJİNAL SUFİLER’, ‘ZINDIKLAR’, ‘MÜLHİDLER’ |
| title_fullStr | AHMET YAŞAR OCAK’IN ÇALIŞMALARINDA ANADOLU’DA İSLÂMÎ FARKLILAŞMANIN MESLEKTEN TEMSİLCİLERİ: ‘MARJİNAL SUFİLER’, ‘ZINDIKLAR’, ‘MÜLHİDLER’ |
| title_full_unstemmed | AHMET YAŞAR OCAK’IN ÇALIŞMALARINDA ANADOLU’DA İSLÂMÎ FARKLILAŞMANIN MESLEKTEN TEMSİLCİLERİ: ‘MARJİNAL SUFİLER’, ‘ZINDIKLAR’, ‘MÜLHİDLER’ |
| title_short | AHMET YAŞAR OCAK’IN ÇALIŞMALARINDA ANADOLU’DA İSLÂMÎ FARKLILAŞMANIN MESLEKTEN TEMSİLCİLERİ: ‘MARJİNAL SUFİLER’, ‘ZINDIKLAR’, ‘MÜLHİDLER’ |
| title_sort | ahmet yasar ocak in calismalarinda anadolu da islami farklilasmanin meslekten temsilcileri marjinal sufiler zindiklar mulhidler |
| url | https://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/3260 |
| work_keys_str_mv | AT resulay ahmetyasarocakincalismalarindaanadoludaislamifarklilasmaninmeslektentemsilcilerimarjinalsufilerzindiklarmulhidler |