W szpiegowskim labiryncie. Powieść szpiegowska w PRL (na przykładzie serii „Labirynt”)
Artykuł prezentuje w ujęciu historycznoliterackim powieść szpiegowską okresu PRL. Analiza książek z serii „Labirynt” wskazuje, że funkcja propagandowa dominuje w nich nad rozrywkową, co jest charakterystyczne dla różnych obszarów kultury popularnej w PRL. Serię „Labirynt” wydawało w latach 1957–19...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Lodz University Press
2023-06-01
|
| Series: | Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://czasopisma.uni.lodz.pl/polonica/article/view/14682 |
| _version_ | 1797789079300997120 |
|---|---|
| author | Paweł Kaczyński |
| author_facet | Paweł Kaczyński |
| author_sort | Paweł Kaczyński |
| collection | DOAJ |
| description | Artykuł prezentuje w ujęciu historycznoliterackim powieść szpiegowską okresu PRL. Analiza książek z serii „Labirynt” wskazuje, że funkcja propagandowa dominuje w nich nad rozrywkową, co jest charakterystyczne dla różnych obszarów kultury popularnej w PRL.
Serię „Labirynt” wydawało w latach 1957–1991 Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. Ukazywały się w niej „zwykłe” powieści milicyjne, ale przede wszystkim powieści szpiegowskie. Podobnie jak powieść milicyjna, również powieść szpiegowska w PRL obok funkcji rozrywkowej musiała spełniać funkcję propagandową. Przejawia się to m.in. nawiązaniem do konwencji wczesnych powieści szpiegowskich w literaturze europejskiej z przełomu XIX i XX wieku, czyli przedstawianiem PRL jako kraju, który tylko broni się przed szpiegami, sam natomiast nie wykrada tajemnic innych państw. Równie daleki od rzeczywistości i wyłącznie propagandowy był obraz Polski jako kraju wytwarzającego liczne wynalazki i technologie, na które polują szpiedzy z Zachodu. Propagandowy charakter ma też obraz wroga i skontrastowany z nim wizerunek własnych agentów. Szpiedzy z BND czy CIA nie cofają się przed morderstwami, są bezwzględni także dla swoich współpracowników i ogólnie reprezentują bardzo niski poziom moralny. Często są byłymi nazistami, a zależy im tylko na zarobku. Z kolei funkcjonariusze kontrwywiadu PRL to ludzie ideowi, z oddaniem służący ojczyźnie, przewyższający pod każdym względem swych przeciwników, także na płaszczyźnie życia prywatnego. Każda z tych historii kończy się oczywiście zwycięstwem „naszych” i – podobnie jak powieść milicyjna – nie pozostawia czytelnikowi żadnych wątpliwości co do tego, po czyjej stronie są w tym konflikcie wszystkie racje – zarówno polityczne, jak i moralne. |
| first_indexed | 2024-03-13T01:45:40Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-6a70660faa034237bc5685aef21b42e0 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 1505-9057 2353-1908 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-03-13T01:45:40Z |
| publishDate | 2023-06-01 |
| publisher | Lodz University Press |
| record_format | Article |
| series | Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica |
| spelling | doaj.art-6a70660faa034237bc5685aef21b42e02023-07-03T08:21:51ZengLodz University PressActa Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica1505-90572353-19082023-06-0166114917610.18778/1505-9057.66.0714585W szpiegowskim labiryncie. Powieść szpiegowska w PRL (na przykładzie serii „Labirynt”)Paweł Kaczyński0https://orcid.org/0000-0003-1141-1967Uniwersytet WrocławskiArtykuł prezentuje w ujęciu historycznoliterackim powieść szpiegowską okresu PRL. Analiza książek z serii „Labirynt” wskazuje, że funkcja propagandowa dominuje w nich nad rozrywkową, co jest charakterystyczne dla różnych obszarów kultury popularnej w PRL. Serię „Labirynt” wydawało w latach 1957–1991 Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. Ukazywały się w niej „zwykłe” powieści milicyjne, ale przede wszystkim powieści szpiegowskie. Podobnie jak powieść milicyjna, również powieść szpiegowska w PRL obok funkcji rozrywkowej musiała spełniać funkcję propagandową. Przejawia się to m.in. nawiązaniem do konwencji wczesnych powieści szpiegowskich w literaturze europejskiej z przełomu XIX i XX wieku, czyli przedstawianiem PRL jako kraju, który tylko broni się przed szpiegami, sam natomiast nie wykrada tajemnic innych państw. Równie daleki od rzeczywistości i wyłącznie propagandowy był obraz Polski jako kraju wytwarzającego liczne wynalazki i technologie, na które polują szpiedzy z Zachodu. Propagandowy charakter ma też obraz wroga i skontrastowany z nim wizerunek własnych agentów. Szpiedzy z BND czy CIA nie cofają się przed morderstwami, są bezwzględni także dla swoich współpracowników i ogólnie reprezentują bardzo niski poziom moralny. Często są byłymi nazistami, a zależy im tylko na zarobku. Z kolei funkcjonariusze kontrwywiadu PRL to ludzie ideowi, z oddaniem służący ojczyźnie, przewyższający pod każdym względem swych przeciwników, także na płaszczyźnie życia prywatnego. Każda z tych historii kończy się oczywiście zwycięstwem „naszych” i – podobnie jak powieść milicyjna – nie pozostawia czytelnikowi żadnych wątpliwości co do tego, po czyjej stronie są w tym konflikcie wszystkie racje – zarówno polityczne, jak i moralne.https://czasopisma.uni.lodz.pl/polonica/article/view/14682powieść szpiegowskapowieść milicyjnaprlwywiadkontrwywiad |
| spellingShingle | Paweł Kaczyński W szpiegowskim labiryncie. Powieść szpiegowska w PRL (na przykładzie serii „Labirynt”) Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica powieść szpiegowska powieść milicyjna prl wywiad kontrwywiad |
| title | W szpiegowskim labiryncie. Powieść szpiegowska w PRL (na przykładzie serii „Labirynt”) |
| title_full | W szpiegowskim labiryncie. Powieść szpiegowska w PRL (na przykładzie serii „Labirynt”) |
| title_fullStr | W szpiegowskim labiryncie. Powieść szpiegowska w PRL (na przykładzie serii „Labirynt”) |
| title_full_unstemmed | W szpiegowskim labiryncie. Powieść szpiegowska w PRL (na przykładzie serii „Labirynt”) |
| title_short | W szpiegowskim labiryncie. Powieść szpiegowska w PRL (na przykładzie serii „Labirynt”) |
| title_sort | w szpiegowskim labiryncie powiesc szpiegowska w prl na przykladzie serii labirynt |
| topic | powieść szpiegowska powieść milicyjna prl wywiad kontrwywiad |
| url | https://czasopisma.uni.lodz.pl/polonica/article/view/14682 |
| work_keys_str_mv | AT pawełkaczynski wszpiegowskimlabirynciepowiescszpiegowskawprlnaprzykładzieseriilabirynt |