کارکردها و نمودهای غیر ادبی ژانر معراج‌نامه/خواب‌نامه؛ از ویراف تا جمال‌زاده
آثار ادبی در خلاء به وجود نمی‌آید. جدای از کارکرد زیبایی‌شناسی و زبانی، مسائل اجتماعی، اعتقادی، فرهنگی و روانی نیز در آفرینش ادبی ایفای نقش می‌کند. این عوامل در خلق آثار ادبی تفاوت‌هایی ایجاد می‌کند. بسیاری از ممیزه‌های ژانرها و گونه‌های ادبی همین عوامل مذکور است که اهمیت بررسیِ آثار در بحث ژانر را...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
University of Isfahan
2019-12-01
|
| Series: | Literary Arts |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://liar.ui.ac.ir/article_24835_ab7bce0d5afe322753e6e88bab58d2bd.pdf |
| _version_ | 1818882926712979456 |
|---|---|
| author | امیر سلطان محمدی |
| author_facet | امیر سلطان محمدی |
| author_sort | امیر سلطان محمدی |
| collection | DOAJ |
| description | آثار ادبی در خلاء به وجود نمی‌آید. جدای از کارکرد زیبایی‌شناسی و زبانی، مسائل اجتماعی، اعتقادی، فرهنگی و روانی نیز در آفرینش ادبی ایفای نقش می‌کند. این عوامل در خلق آثار ادبی تفاوت‌هایی ایجاد می‌کند. بسیاری از ممیزه‌های ژانرها و گونه‌های ادبی همین عوامل مذکور است که اهمیت بررسیِ آثار در بحث ژانر را دوچندان می‌کند. یکی از ژانرهای ادبی «معراج‌نامه» یا «خواب‌نامه» است که در این گونه «نویسنده یا شاعر در خواب، رؤیا یا حالتی سکرآور به دنیای دیگری عروج یا سفر می‌کند و با وقایعی روبه‌رو می‌گردد و پس از بازگشت به دنیای حقایق، مشهودات را به صورت شعر یا نثر مکتوب می‌کند 2». این آثار جدای از جنبه‌های ادبی - هنری، کارکردهای مهم دیگری نیز دارند. معراج‌نامه‌ها اصولاً به لحاظ اجتماعی بازتاب جوامعِ بسته با حکومت‌های استبدادی و جامعه‌ای با مفاسد طبقاتی‌اند. فسادها یا اختناق یا به‌گمان صاحبان این آثار در اجتماع وجود دارد، یا برخاسته از بی‌توجهی به مسائل دینی و مفاسد اخلاقی- انسانی پدید آمده است که در هر حال، بازتاب این مسائل در آثار ادبی قابل دریافت است. ازآنجاکه فضای استبدادی حکومت و جوّ آلودة جامعه به شاعر/ مؤلف اجازة اصلاح به شکل بیرونی را نمی‌دهد، او به مکانیسم روانی رؤیا یا خواب پناه می‌برد. در این عالم ضعف‌ها و فسادهای عالم واقع را ترسیم می‌کند که نوعی نقد اجتماع و تصویر دنیای آرمانی خود اوست؛ آثاری که در فضای این ژانر خلق می‌شود، علاوه‌بر جنبه‌های اجتماعی– سیاسی؛ به لحاظ مبانی عرفانی نیز بررسی و تحلیل می‌شود. این رؤیاها یا خواب‌ها حاصل تخلیة روانی شاعر/ مؤلف است که بعد از آن باعث تحلیه و سرانجام تجلیه (فنا) می‌شود. |
| first_indexed | 2024-12-19T15:25:31Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-6e9219c0530548dab0983c14ca8f5cb2 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 2008-8027 2322-3448 |
| language | fas |
| last_indexed | 2024-12-19T15:25:31Z |
| publishDate | 2019-12-01 |
| publisher | University of Isfahan |
| record_format | Article |
| series | Literary Arts |
| spelling | doaj.art-6e9219c0530548dab0983c14ca8f5cb22022-12-21T20:15:54ZfasUniversity of IsfahanLiterary Arts2008-80272322-34482019-12-0111412914210.22108/liar.2020.118719.169224835کارکردها و نمودهای غیر ادبی ژانر معراج‌نامه/خواب‌نامه؛ از ویراف تا جمال‌زادهامیر سلطان محمدی0دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایرانآثار ادبی در خلاء به وجود نمی‌آید. جدای از کارکرد زیبایی‌شناسی و زبانی، مسائل اجتماعی، اعتقادی، فرهنگی و روانی نیز در آفرینش ادبی ایفای نقش می‌کند. این عوامل در خلق آثار ادبی تفاوت‌هایی ایجاد می‌کند. بسیاری از ممیزه‌های ژانرها و گونه‌های ادبی همین عوامل مذکور است که اهمیت بررسیِ آثار در بحث ژانر را دوچندان می‌کند. یکی از ژانرهای ادبی «معراج‌نامه» یا «خواب‌نامه» است که در این گونه «نویسنده یا شاعر در خواب، رؤیا یا حالتی سکرآور به دنیای دیگری عروج یا سفر می‌کند و با وقایعی روبه‌رو می‌گردد و پس از بازگشت به دنیای حقایق، مشهودات را به صورت شعر یا نثر مکتوب می‌کند 2». این آثار جدای از جنبه‌های ادبی - هنری، کارکردهای مهم دیگری نیز دارند. معراج‌نامه‌ها اصولاً به لحاظ اجتماعی بازتاب جوامعِ بسته با حکومت‌های استبدادی و جامعه‌ای با مفاسد طبقاتی‌اند. فسادها یا اختناق یا به‌گمان صاحبان این آثار در اجتماع وجود دارد، یا برخاسته از بی‌توجهی به مسائل دینی و مفاسد اخلاقی- انسانی پدید آمده است که در هر حال، بازتاب این مسائل در آثار ادبی قابل دریافت است. ازآنجاکه فضای استبدادی حکومت و جوّ آلودة جامعه به شاعر/ مؤلف اجازة اصلاح به شکل بیرونی را نمی‌دهد، او به مکانیسم روانی رؤیا یا خواب پناه می‌برد. در این عالم ضعف‌ها و فسادهای عالم واقع را ترسیم می‌کند که نوعی نقد اجتماع و تصویر دنیای آرمانی خود اوست؛ آثاری که در فضای این ژانر خلق می‌شود، علاوه‌بر جنبه‌های اجتماعی– سیاسی؛ به لحاظ مبانی عرفانی نیز بررسی و تحلیل می‌شود. این رؤیاها یا خواب‌ها حاصل تخلیة روانی شاعر/ مؤلف است که بعد از آن باعث تحلیه و سرانجام تجلیه (فنا) می‌شود.https://liar.ui.ac.ir/article_24835_ab7bce0d5afe322753e6e88bab58d2bd.pdfمعراج‌نامه (خواب‌نامه)مبانی دینیمسائل اجتماعینمودهای عرفانیعوامل روانی |
| spellingShingle | امیر سلطان محمدی کارکردها و نمودهای غیر ادبی ژانر معراج‌نامه/خواب‌نامه؛ از ویراف تا جمال‌زاده Literary Arts معراج‌نامه (خواب‌نامه) مبانی دینی مسائل اجتماعی نمودهای عرفانی عوامل روانی |
| title | کارکردها و نمودهای غیر ادبی ژانر معراج‌نامه/خواب‌نامه؛ از ویراف تا جمال‌زاده |
| title_full | کارکردها و نمودهای غیر ادبی ژانر معراج‌نامه/خواب‌نامه؛ از ویراف تا جمال‌زاده |
| title_fullStr | کارکردها و نمودهای غیر ادبی ژانر معراج‌نامه/خواب‌نامه؛ از ویراف تا جمال‌زاده |
| title_full_unstemmed | کارکردها و نمودهای غیر ادبی ژانر معراج‌نامه/خواب‌نامه؛ از ویراف تا جمال‌زاده |
| title_short | کارکردها و نمودهای غیر ادبی ژانر معراج‌نامه/خواب‌نامه؛ از ویراف تا جمال‌زاده |
| title_sort | کارکردها و نمودهای غیر ادبی ژانر معراج‌نامه خواب‌نامه؛ از ویراف تا جمال‌زاده |
| topic | معراج‌نامه (خواب‌نامه) مبانی دینی مسائل اجتماعی نمودهای عرفانی عوامل روانی |
| url | https://liar.ui.ac.ir/article_24835_ab7bce0d5afe322753e6e88bab58d2bd.pdf |
| work_keys_str_mv | AT ạmyrslṭạnmḥmdy ḵạrḵrdhạwnmwdhạygẖyrạdbyzẖạnrmʿrạjnạmhkẖwạbnạmhạzwyrạftạjmạlzạdh |