ANADOLU HALK EZGİLERİNDE KARAR VE PERDE DERECELERİNİN ÖNEMİNDEN HAREKETLE SINIFLANDIRILMASI
Makamsal bağlamda dokuzuncu yüzyıldan bugüne kadar yapılan nazari çalışmalar sınıflandırma bakımından farklı yaklaşımlarla birlikte açıklamalar ihtiva eder. Farklı anlayışlar ihtiva eden bu çalışmaların tümü bir külliyat oluşturur. İçeriklerinde yer alan farklılıklar belli anlayışın ya da ekol...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | deu |
| Published: |
Trakya University
2021-12-01
|
| Series: | Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1524833 |
| _version_ | 1797830363821637632 |
|---|---|
| author | İlhami KAYA |
| author_facet | İlhami KAYA |
| author_sort | İlhami KAYA |
| collection | DOAJ |
| description | Makamsal bağlamda dokuzuncu yüzyıldan bugüne kadar yapılan nazari çalışmalar
sınıflandırma bakımından farklı yaklaşımlarla birlikte açıklamalar ihtiva eder. Farklı
anlayışlar ihtiva eden bu çalışmaların tümü bir külliyat oluşturur. İçeriklerinde yer alan
farklılıklar belli anlayışın ya da ekolün (Pisagorcu, Sistemci Okul vb.) modeline karşılık
gelir. Modeller incelendiğinde içerisinde değişik atılımların ve yaklaşımların olduğu
görülse de sürekli artan bir makam ve terkip kavramları ile karşı karşıya kalınmaktadır.
Halk müzikleri ise herhangi bir kurama bağlı olmayan yapıları ile dikkat çeker. Genellikle
âşık ya da ozan adı verilen kişilerce irticalen tasarlanan ezgiler içerir. Bu nedenle ezgiler
içerisinde kullanılan perdeler yardımı ile ortaya çıkan sıralı perdeler (cins, makam ya da
diziler) halk tarafından verilen geleneksel isimler (ayak) dışında konu üzerine çalışmaları
olan uzmanlarca (makam) tanımlanmaktadır. Fakat bu tür çalışmalarda ortak bir yöntem ya
da metot kullanılmadığı gibi kuramsal temellerinin de tarihsel açıdan ele alınmadığı
görülmektedir. Günümüzde ise makam ve ayak konusunda Halk müziği üzerine yazılan
(makale, kitap, sempozyum vb.) ya da söylenen birçok çalışma mevcuttur. Halk müziği
çalışmalarında ortak fikir olarak temel alınan ayak konusu olsa da bazı konularda makam
olduğu öne sürülen farklı görüşlerin olduğu bilinmektedir. Bu çalışma; her iki görüşten
hareketle farklı bir yöntem kullanılabileceği gibi göz ardı edilen yönlerin eksikliklerini
ortaya koymayı hedeflemektedir. Çalışmada literatür taraması ile birlikte halk müziği
örneklemlerinde gösterilen ve bugünde çalgılarda kullanıldığı düşünülen perde analizlerine
yer verilmiştir. Analizler için bugüne kadar kayıt altına alınmış ve Türkiye Radyo Kurumu
(TRT) arşivlerinde yer alan tam olarak üç bin sekiz yüz seksen bir halk ezgisinin notası
temel alınmıştır. Analiz edilen eserlerde genellikle belli bir diziyi ele alan sözlü ve sözsüz
eserler bir arada ele alınmıştır. Çalışmanın yöntemi halk ezgi örneklemleri ele alınarak
incelenen eserler belirli bir perde sırasına göre sınıflandırmaktır. Çalışma kapsamında TRT
halk müziği repertuarına göre performans örnekleri ile birlikte analiz edilmiştir. Analizler
başlangıçta karar perdelerine dayanılarak yapılmış ve karar perdesine göre ses perdeleri pes
taraftan tize doğru sıralanmıştır. Çalışmada kullanılan perdeler daha sonra karar perdesi
temel alınarak herhangi bir değiştirici işaret (diyez veya bemol) alıp almadıklarına bakılmaksızın derecelendirilmiştir. Tanımlanan örneklerin daha ileri sınıflandırmalar için
genel bir fikir ortaya koyacağı tahmin edilmektedir.
|
| first_indexed | 2024-04-09T13:35:06Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-740a3b33448644b29d3e6e716f7ead6a |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 1305-7766 2587-2451 |
| language | deu |
| last_indexed | 2024-04-09T13:35:06Z |
| publishDate | 2021-12-01 |
| publisher | Trakya University |
| record_format | Article |
| series | Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi |
| spelling | doaj.art-740a3b33448644b29d3e6e716f7ead6a2023-05-09T11:55:20ZdeuTrakya UniversityTrakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi1305-77662587-24512021-12-0123210031027https://doi.org/10.26468/trakyasobed.865907ANADOLU HALK EZGİLERİNDE KARAR VE PERDE DERECELERİNİN ÖNEMİNDEN HAREKETLE SINIFLANDIRILMASIİlhami KAYA0https://orcid.org/0000-0002-1831-3828Batman ÜniversitesiMakamsal bağlamda dokuzuncu yüzyıldan bugüne kadar yapılan nazari çalışmalar sınıflandırma bakımından farklı yaklaşımlarla birlikte açıklamalar ihtiva eder. Farklı anlayışlar ihtiva eden bu çalışmaların tümü bir külliyat oluşturur. İçeriklerinde yer alan farklılıklar belli anlayışın ya da ekolün (Pisagorcu, Sistemci Okul vb.) modeline karşılık gelir. Modeller incelendiğinde içerisinde değişik atılımların ve yaklaşımların olduğu görülse de sürekli artan bir makam ve terkip kavramları ile karşı karşıya kalınmaktadır. Halk müzikleri ise herhangi bir kurama bağlı olmayan yapıları ile dikkat çeker. Genellikle âşık ya da ozan adı verilen kişilerce irticalen tasarlanan ezgiler içerir. Bu nedenle ezgiler içerisinde kullanılan perdeler yardımı ile ortaya çıkan sıralı perdeler (cins, makam ya da diziler) halk tarafından verilen geleneksel isimler (ayak) dışında konu üzerine çalışmaları olan uzmanlarca (makam) tanımlanmaktadır. Fakat bu tür çalışmalarda ortak bir yöntem ya da metot kullanılmadığı gibi kuramsal temellerinin de tarihsel açıdan ele alınmadığı görülmektedir. Günümüzde ise makam ve ayak konusunda Halk müziği üzerine yazılan (makale, kitap, sempozyum vb.) ya da söylenen birçok çalışma mevcuttur. Halk müziği çalışmalarında ortak fikir olarak temel alınan ayak konusu olsa da bazı konularda makam olduğu öne sürülen farklı görüşlerin olduğu bilinmektedir. Bu çalışma; her iki görüşten hareketle farklı bir yöntem kullanılabileceği gibi göz ardı edilen yönlerin eksikliklerini ortaya koymayı hedeflemektedir. Çalışmada literatür taraması ile birlikte halk müziği örneklemlerinde gösterilen ve bugünde çalgılarda kullanıldığı düşünülen perde analizlerine yer verilmiştir. Analizler için bugüne kadar kayıt altına alınmış ve Türkiye Radyo Kurumu (TRT) arşivlerinde yer alan tam olarak üç bin sekiz yüz seksen bir halk ezgisinin notası temel alınmıştır. Analiz edilen eserlerde genellikle belli bir diziyi ele alan sözlü ve sözsüz eserler bir arada ele alınmıştır. Çalışmanın yöntemi halk ezgi örneklemleri ele alınarak incelenen eserler belirli bir perde sırasına göre sınıflandırmaktır. Çalışma kapsamında TRT halk müziği repertuarına göre performans örnekleri ile birlikte analiz edilmiştir. Analizler başlangıçta karar perdelerine dayanılarak yapılmış ve karar perdesine göre ses perdeleri pes taraftan tize doğru sıralanmıştır. Çalışmada kullanılan perdeler daha sonra karar perdesi temel alınarak herhangi bir değiştirici işaret (diyez veya bemol) alıp almadıklarına bakılmaksızın derecelendirilmiştir. Tanımlanan örneklerin daha ileri sınıflandırmalar için genel bir fikir ortaya koyacağı tahmin edilmektedir. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1524833ayakmakamdizihalk müziği ve halk müziği repertuarı |
| spellingShingle | İlhami KAYA ANADOLU HALK EZGİLERİNDE KARAR VE PERDE DERECELERİNİN ÖNEMİNDEN HAREKETLE SINIFLANDIRILMASI Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi ayak makam dizi halk müziği ve halk müziği repertuarı |
| title | ANADOLU HALK EZGİLERİNDE KARAR VE PERDE DERECELERİNİN ÖNEMİNDEN HAREKETLE SINIFLANDIRILMASI |
| title_full | ANADOLU HALK EZGİLERİNDE KARAR VE PERDE DERECELERİNİN ÖNEMİNDEN HAREKETLE SINIFLANDIRILMASI |
| title_fullStr | ANADOLU HALK EZGİLERİNDE KARAR VE PERDE DERECELERİNİN ÖNEMİNDEN HAREKETLE SINIFLANDIRILMASI |
| title_full_unstemmed | ANADOLU HALK EZGİLERİNDE KARAR VE PERDE DERECELERİNİN ÖNEMİNDEN HAREKETLE SINIFLANDIRILMASI |
| title_short | ANADOLU HALK EZGİLERİNDE KARAR VE PERDE DERECELERİNİN ÖNEMİNDEN HAREKETLE SINIFLANDIRILMASI |
| title_sort | anadolu halk ezgilerinde karar ve perde derecelerinin oneminden hareketle siniflandirilmasi |
| topic | ayak makam dizi halk müziği ve halk müziği repertuarı |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1524833 |
| work_keys_str_mv | AT ilhamikaya anadoluhalkezgilerindekararveperdederecelerininonemindenhareketlesiniflandirilmasi |