OSMANLI/TÜRK MÜZİĞİNDE 15. YÜZYIL: MURÂDNAME 34. BÂB İNCELEMESİ
Bu makalede, Bedr-i Dilşâd tarafından kaleme alınan Murad-nâme’nin müzikle ilgili bölümü incelenmektedir. 1082 yılında Keykavus b. İskender tarafından yazılan Kabus-nâme’nin tercümesi ve şerhi olan eserde, müzik de olmak üzere, birçok bölüm genişletilerek yazılmıştır. Murad-nâme’nin 34. bâbında yer...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | deu |
| Published: |
Ankara Haci Bayram Veli University
2022-09-01
|
| Series: | Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi |
| Online Access: | https://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/3263 |
| Summary: | Bu makalede, Bedr-i Dilşâd tarafından kaleme alınan Murad-nâme’nin müzikle ilgili bölümü
incelenmektedir. 1082 yılında Keykavus b. İskender tarafından yazılan Kabus-nâme’nin tercümesi
ve şerhi olan eserde, müzik de olmak üzere, birçok bölüm genişletilerek yazılmıştır. Murad-nâme’nin
34. bâbında yer alan müzik bölümü incelendiğinde; 15. yüzyılın nazari anlayışını temsil eden “Bâtınî
Geleneğe Bağlı Makam Modeli”nin hakim olduğu görülmektedir. Bâtınî Geleneğe Bağlı Makam
Modeli’nde sınıflandırma, -ki bu sınıflandırma söz konusu modeli, kendinden önceki ve sonraki
diğer modellerden farklı kılar- “makam-âvâze-şûbe-terkib” şeklinde yapılmıştır. Makamsal türlerin
kâinattaki belirli unsur ve sayılarla ilişkilendirilmesi ise “makam” kavramının yaygın şekilde
kullanıldığı bu modelin diğer bir önemli özelliği olmuştur. Murad-nâme’deki müzik bölümünün,
üslup bakımından, Bâtınî Geleneğe Bağlı Makam Modeli’ni tanımlayan en önemli özellikleri
yansıttığı görülmektedir. Eserde on iki makamın, yedi âvâzenin, dört şubenin ve elli dört terkibin
adına yer verilmiş, aynı zamanda bunların tarifleri yapılmıştır. Bu nazari açıklamaların yanı sıra;
musiki fenni, çalgıcılık ve söyleyicilik adabı, müziğin dinleyenler üzerindeki etkileri gibi farklı
konulara da yer verilmiştir. Çalışmada, Murad-nâme’deki müzik bölümü örneği üzerinden Türk
müziğindeki 15. yüzyıl nazari anlatım üslubunun, Bâtınî Geleneğe Bağlı Makam Modeli ile olan
ilişkisi, yorumsamacı bir yaklaşımla ele alınmıştır. Eserin müzik bölümündeki nazarî anlayış bütünü
daha iyi görebilmek için tablolar oluşturularak incelenmiştir. Ayrıca bazı tablolarda, 15. yüzyılın
sonraki dönemlerle ilişkisini görebilmek amacıyla aynı üslupta yazılmış bir 17. yüzyıl eseri olan
Rûh-perver ile karşılaştırmalar yapılmış; yaklaşık bu iki yüz yıllık süreçte makam, âvâze, şûbe ve
terkib tanımlamalarındaki benzerlik ve farklılıklar da ortaya konulmaya çalışılmıştır. |
|---|---|
| ISSN: | 1306-8253 2147-9895 |