Szlachta w sądach miast królewskich w sprawach karnych w XVI–XVIII wieku
W Polsce w czasach wczesnonowożytnych utrzymała się stanowość prawa. Oznaczało to m.in. istnienie odrębnych sądów dla szlachty, mieszczan, chłopów. Sądy te nie działały jednak w całkowitej separacji. Sądy miejskie w sprawach karnych sądziły nie tylko mieszczan, ale i inne osoby i to niezależnie od...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | deu |
| Published: |
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
2018-03-01
|
| Series: | Klio |
| Online Access: | https://apcz.umk.pl/KLIO/article/view/16458 |
| _version_ | 1828261472469254144 |
|---|---|
| author | Marian Mikołajczyk |
| author_facet | Marian Mikołajczyk |
| author_sort | Marian Mikołajczyk |
| collection | DOAJ |
| description |
W Polsce w czasach wczesnonowożytnych utrzymała się stanowość prawa. Oznaczało to m.in. istnienie odrębnych sądów dla szlachty, mieszczan, chłopów. Sądy te nie działały jednak w całkowitej separacji. Sądy miejskie w sprawach karnych sądziły nie tylko mieszczan, ale i inne osoby i to niezależnie od tego, gdzie przestępstwo zostało popełnione. Jak się okazuje, wśród oskarżonych odpowiadających przed sądami miejskimi pojawiały się też osoby pochodzenia szlacheckiego, mimo iż obowiązujące przepisy taką możliwość w zasadzie wykluczały. Nie były to przypadki zbyt częste, ale – zwłaszcza w większych miastach królewskich – mamy z nimi do czynienia stale, aż po koniec XVIII wieku.
W części owych spraw istniały podstawy prawne umożliwiające sądzenie szlachciców przez władze miejskie. W przypadku ujęcia szlacheckiego złoczyńcy, który dopuszczał się określonych poważnych przestępstw, na terenie miasta miały go sądzić wspólnie: szlachecki sąd grodzki i sąd miejski. Zdarzało się też, że sąd szlachecki zlecał sądowi miejskiemu osądzenie występnego szlachcica. Nieraz jednak przestępców szlacheckiego pochodzenia oddawano do sądów miejskich z zupełnym pominięciem właściwych stanowo organów. Co więcej, sądy te złoczyńców owych skazywały, a tylko w niektórych przypadkach uwzględniały zarzuty dotyczące ich niewłaściwości. Możemy przypuszczać, że istotną rolę odgrywał w tym wypadku faktyczny status społeczny oskarżonego. Szlachcice odpowiadający przed sądami miejskimi byli najczęściej ludźmi zdeklasowanymi, których niewiele łączyło ze stanem, z którego się wywodzili. Duże znaczenie miał też zapewne rodzaj i waga zarzucanych im czynów. Potrzeba zdecydowanego zwalczania przestępczości kryminalnej mogła bowiem spychać na dalszy plan szlacheckie przywileje i przepisy o właściwości sądów. Pewną rolę mogły też odgrywać lokalne zwyczaje, stworzone wcześniej precedensy, wreszcie wysoka pozycja miasta, pozwalająca na osądzenie szlachcica bez obaw o konsekwencje takiego postępowania. |
| first_indexed | 2024-04-13T03:40:21Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-788c79b78469454889bf1b15df8550c1 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 1643-8191 2719-7476 |
| language | deu |
| last_indexed | 2024-04-13T03:40:21Z |
| publishDate | 2018-03-01 |
| publisher | Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu |
| record_format | Article |
| series | Klio |
| spelling | doaj.art-788c79b78469454889bf1b15df8550c12022-12-22T03:04:10ZdeuUniwersytet Mikołaja Kopernika w ToruniuKlio1643-81912719-74762018-03-0142310.12775/KLIO.2017.034Szlachta w sądach miast królewskich w sprawach karnych w XVI–XVIII wiekuMarian Mikołajczyk W Polsce w czasach wczesnonowożytnych utrzymała się stanowość prawa. Oznaczało to m.in. istnienie odrębnych sądów dla szlachty, mieszczan, chłopów. Sądy te nie działały jednak w całkowitej separacji. Sądy miejskie w sprawach karnych sądziły nie tylko mieszczan, ale i inne osoby i to niezależnie od tego, gdzie przestępstwo zostało popełnione. Jak się okazuje, wśród oskarżonych odpowiadających przed sądami miejskimi pojawiały się też osoby pochodzenia szlacheckiego, mimo iż obowiązujące przepisy taką możliwość w zasadzie wykluczały. Nie były to przypadki zbyt częste, ale – zwłaszcza w większych miastach królewskich – mamy z nimi do czynienia stale, aż po koniec XVIII wieku. W części owych spraw istniały podstawy prawne umożliwiające sądzenie szlachciców przez władze miejskie. W przypadku ujęcia szlacheckiego złoczyńcy, który dopuszczał się określonych poważnych przestępstw, na terenie miasta miały go sądzić wspólnie: szlachecki sąd grodzki i sąd miejski. Zdarzało się też, że sąd szlachecki zlecał sądowi miejskiemu osądzenie występnego szlachcica. Nieraz jednak przestępców szlacheckiego pochodzenia oddawano do sądów miejskich z zupełnym pominięciem właściwych stanowo organów. Co więcej, sądy te złoczyńców owych skazywały, a tylko w niektórych przypadkach uwzględniały zarzuty dotyczące ich niewłaściwości. Możemy przypuszczać, że istotną rolę odgrywał w tym wypadku faktyczny status społeczny oskarżonego. Szlachcice odpowiadający przed sądami miejskimi byli najczęściej ludźmi zdeklasowanymi, których niewiele łączyło ze stanem, z którego się wywodzili. Duże znaczenie miał też zapewne rodzaj i waga zarzucanych im czynów. Potrzeba zdecydowanego zwalczania przestępczości kryminalnej mogła bowiem spychać na dalszy plan szlacheckie przywileje i przepisy o właściwości sądów. Pewną rolę mogły też odgrywać lokalne zwyczaje, stworzone wcześniej precedensy, wreszcie wysoka pozycja miasta, pozwalająca na osądzenie szlachcica bez obaw o konsekwencje takiego postępowania.https://apcz.umk.pl/KLIO/article/view/16458 |
| spellingShingle | Marian Mikołajczyk Szlachta w sądach miast królewskich w sprawach karnych w XVI–XVIII wieku Klio |
| title | Szlachta w sądach miast królewskich w sprawach karnych w XVI–XVIII wieku |
| title_full | Szlachta w sądach miast królewskich w sprawach karnych w XVI–XVIII wieku |
| title_fullStr | Szlachta w sądach miast królewskich w sprawach karnych w XVI–XVIII wieku |
| title_full_unstemmed | Szlachta w sądach miast królewskich w sprawach karnych w XVI–XVIII wieku |
| title_short | Szlachta w sądach miast królewskich w sprawach karnych w XVI–XVIII wieku |
| title_sort | szlachta w sadach miast krolewskich w sprawach karnych w xvi xviii wieku |
| url | https://apcz.umk.pl/KLIO/article/view/16458 |
| work_keys_str_mv | AT marianmikołajczyk szlachtawsadachmiastkrolewskichwsprawachkarnychwxvixviiiwieku |