Jo Van Steenbergen. Order Out of Chaos: Patronage, Conflict And Mamluk Socio-Political Culture 1341-1382. Leiden: Brill, 2006
Ghent Üniversitesi öğretim üyeleri arasında yer alan Jo Van Steenbergen’in kaleminden çıkan bu çalışma Memlûk sosyal ve politik tarihi açısından son derece önemlidir. Müellif bu eserde genel hatlarıyla Memlûk Devleti’nin klasik devlet teşkilatından kopmalarının akabinde ortaya çıkan siyasi boşluğun...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | Arabic |
| Published: |
Atatürk University
2018-12-01
|
| Series: | İlahiyat Tetkikleri Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/pub/ilted/issue/41875/448800?publisher=atauni |
| Summary: | Ghent
Üniversitesi öğretim üyeleri arasında yer alan Jo Van Steenbergen’in kaleminden
çıkan bu çalışma Memlûk sosyal ve politik tarihi açısından son derece
önemlidir. Müellif bu eserde genel hatlarıyla Memlûk Devleti’nin klasik devlet
teşkilatından kopmalarının akabinde ortaya çıkan siyasi boşluğun (kaos) nasıl
doldurulmaya çalışıldığını, emir-i mîe adını verdiğimiz sultandan sonra en
yetkili âmirlerin nasıl bir politik güç edindiklerini, ulema sınıfının siyaset
sınıfıyla nasıl bir ilişkisi olduğunu ve bu ilişki çerçevesinde ulema sınıfının
siyaset sınıfına nasıl bir meşruiyet sağlama gayreti içerisinde olduğunu ele
alıp tartışmıştır. Üç bölümden oluşan eserde; meşru iktidar, etkin güç ve
kaosun düzensizliği hususunda ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Müellif öncelikle
meşru iktidardan ne anladığını dönemin kaynakları aracılığıyla ifade ederek,
Memlûk devlet geleneğinde kölemenlerin (memlûk) yerinin ne olduğunu, Mısır
özelinde nasıl bir değerleri olduğunu ve bu askerlerin zamanla iktidarı mutlak
anlamda ele geçirmeleriyle birlikte halk üzerinde nasıl bir meşruiyet
sağladıklarını tartışmıştır. Bu çerçevede Steenbergen, kölemenlerin Memlûk Devleti’ndeki
tarihçesine kısaca değinerek, onların Salih Eyyûb (ö. 1249) tarafından orduya alınıp
“seçkin” bir asker yapıldıklarını izah etmeye çalışmıştır. Ardından Bahrî
memlûklerin iktidarı ele geçirmede nasıl bir rol oynadığını, bir taraftan
Moğollarla diğer taraftan da Frenklerle mücadele ederek halk tarafından nasıl
kabul edildiklerini ele almıştır. Bu noktada müellife göre ilk etapta sadece
“hükümdarın koruyucuları” olarak anılan Bahrî memlûkleri, Frenk ve Moğollarla
yaptıkları başarılı savaşlar neticesinde “İslâm’ın koruyucuları” olarak anılmış
ve kabul edilmişlerdir. Steenbergen’e göre memlûk/kölemen hizipleri kurulmadan
bir emirin ya da sultanın hâkimiyetinden söz edilemez. Dönemin seçkin emirleri
tarafından kurulan hizipleşmeleri harekete geçiren şey; hâmilik, (patronage)
nimet elde etme (tayin-terfi/ikta) ve makbulü’l-kelime olma arzusuydu. Her
hizip hâkimiyet kurmak için birbirleriyle mücadeleye girmekten geri
kalmamıştır. |
|---|---|
| ISSN: | 2458-7508 2602-3946 |