O domniemanym związku anonimowej „Dumy” z XVI wieku z liturgią pasyjną
Przedmiotem artykułu jest anonimowy utwór opatrzony nazwą Duma, pochodzący z XVI-wiecznej rękopiśmiennej księgi chórowej o niepewnej sygnaturze (4173 lub 4713) ze zbiorów Biblioteki Ordynacji Krasińskich. Źródło to, zawierające łacińską polifonię religijną, zaginęło podczas II wojny, ale utwór ocal...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Institute of Art of the Polish Academy of Sciences
2021-10-01
|
| Series: | Muzyka |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/969 |
| _version_ | 1797322772449329152 |
|---|---|
| author | Elżbieta Zwolińska |
| author_facet | Elżbieta Zwolińska |
| author_sort | Elżbieta Zwolińska |
| collection | DOAJ |
| description |
Przedmiotem artykułu jest anonimowy utwór opatrzony nazwą Duma, pochodzący z XVI-wiecznej rękopiśmiennej księgi chórowej o niepewnej sygnaturze (4173 lub 4713) ze zbiorów Biblioteki Ordynacji Krasińskich. Źródło to, zawierające łacińską polifonię religijną, zaginęło podczas II wojny, ale utwór ocalał dzięki edycji w 1930 r. (seria Wydawnictwo Dawnej Muzyki Polskiej – Éditions de Musique Polonaise Ancienne, z. 8), wyróżniał się bowiem jako pozycja wpisana bez tekstu słownego i został uznany za wczesny przykład staropolskiej zespołowej muzyki instrumentalnej. Po wojnie opublikowano tę kompozycję także w wersji wokalnej, uznając ją za przykład świeckiej chanson bitewnej i dodając uznaniowo dobrany tekst z epoki. W niniejszym artykule postawiono jednak pytanie o ewentualny związek tego zagadkowego utworu z liturgią, kierując się faktem, że został zamieszczony w kolekcji o wyłącznie religijnych treściach. Wychodząc od pewnych cech stylu Dumy wykorzystano jako materiał porównawczy 4-głosową kompozycję Rumpelmette Sixtusa Dietricha (również beztekstową), skorelowaną z hymnem przeznaczonym do wykonania podczas matutinum tenebrarum. Podobieństwo utworów uwidacznia się w zakresie techniki kompozytorskiej, np. w stosowaniu figur redictae i elementów ilustracyjnych (imitatio tubarum czy timpanarum), natomiast różnice dotyczą faktury, np. w Dumie wyróżnia się wyeksponowanie partii górnego głosu. Pomimo tych różnic nie można wykluczyć, że oba utwory są świadectwem podobnej praktyki muzycznej, przekazanej w źródłach o różnej proweniencji. Stąd wynika podana w artykule propozycja uzupełnienia dawnych opinii o Dumie hipotezą o jej związku z liturgią Wielkiego Tygodnia czy innym nabożeństwem pasyjnym (np. Horae de Sancta Cruce).
|
| first_indexed | 2024-03-08T05:19:08Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-84e60897fb8c45929209f6d334c781f9 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 0027-5344 2720-7021 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-03-08T05:19:08Z |
| publishDate | 2021-10-01 |
| publisher | Institute of Art of the Polish Academy of Sciences |
| record_format | Article |
| series | Muzyka |
| spelling | doaj.art-84e60897fb8c45929209f6d334c781f92024-02-06T14:19:44ZengInstitute of Art of the Polish Academy of SciencesMuzyka0027-53442720-70212021-10-0166310.36744/m.969O domniemanym związku anonimowej „Dumy” z XVI wieku z liturgią pasyjnąElżbieta Zwolińska0Uniwersytet Warszawski Przedmiotem artykułu jest anonimowy utwór opatrzony nazwą Duma, pochodzący z XVI-wiecznej rękopiśmiennej księgi chórowej o niepewnej sygnaturze (4173 lub 4713) ze zbiorów Biblioteki Ordynacji Krasińskich. Źródło to, zawierające łacińską polifonię religijną, zaginęło podczas II wojny, ale utwór ocalał dzięki edycji w 1930 r. (seria Wydawnictwo Dawnej Muzyki Polskiej – Éditions de Musique Polonaise Ancienne, z. 8), wyróżniał się bowiem jako pozycja wpisana bez tekstu słownego i został uznany za wczesny przykład staropolskiej zespołowej muzyki instrumentalnej. Po wojnie opublikowano tę kompozycję także w wersji wokalnej, uznając ją za przykład świeckiej chanson bitewnej i dodając uznaniowo dobrany tekst z epoki. W niniejszym artykule postawiono jednak pytanie o ewentualny związek tego zagadkowego utworu z liturgią, kierując się faktem, że został zamieszczony w kolekcji o wyłącznie religijnych treściach. Wychodząc od pewnych cech stylu Dumy wykorzystano jako materiał porównawczy 4-głosową kompozycję Rumpelmette Sixtusa Dietricha (również beztekstową), skorelowaną z hymnem przeznaczonym do wykonania podczas matutinum tenebrarum. Podobieństwo utworów uwidacznia się w zakresie techniki kompozytorskiej, np. w stosowaniu figur redictae i elementów ilustracyjnych (imitatio tubarum czy timpanarum), natomiast różnice dotyczą faktury, np. w Dumie wyróżnia się wyeksponowanie partii górnego głosu. Pomimo tych różnic nie można wykluczyć, że oba utwory są świadectwem podobnej praktyki muzycznej, przekazanej w źródłach o różnej proweniencji. Stąd wynika podana w artykule propozycja uzupełnienia dawnych opinii o Dumie hipotezą o jej związku z liturgią Wielkiego Tygodnia czy innym nabożeństwem pasyjnym (np. Horae de Sancta Cruce). https://czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/969Biblioteka Krasińskichmuzyka polskaXVI-wieczna muzykaDumaSixtus Dietrichliturgia Wielkiego Tygodnia |
| spellingShingle | Elżbieta Zwolińska O domniemanym związku anonimowej „Dumy” z XVI wieku z liturgią pasyjną Muzyka Biblioteka Krasińskich muzyka polska XVI-wieczna muzyka Duma Sixtus Dietrich liturgia Wielkiego Tygodnia |
| title | O domniemanym związku anonimowej „Dumy” z XVI wieku z liturgią pasyjną |
| title_full | O domniemanym związku anonimowej „Dumy” z XVI wieku z liturgią pasyjną |
| title_fullStr | O domniemanym związku anonimowej „Dumy” z XVI wieku z liturgią pasyjną |
| title_full_unstemmed | O domniemanym związku anonimowej „Dumy” z XVI wieku z liturgią pasyjną |
| title_short | O domniemanym związku anonimowej „Dumy” z XVI wieku z liturgią pasyjną |
| title_sort | o domniemanym zwiazku anonimowej dumy z xvi wieku z liturgia pasyjna |
| topic | Biblioteka Krasińskich muzyka polska XVI-wieczna muzyka Duma Sixtus Dietrich liturgia Wielkiego Tygodnia |
| url | https://czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/969 |
| work_keys_str_mv | AT elzbietazwolinska odomniemanymzwiazkuanonimowejdumyzxviwiekuzliturgiapasyjna |