| Summary: | İslam kültür ve düşünce tarihinde yetişmiş,
hicrî dördüncü asırdan itibaren gelişen fikir hayatında önemli bir rol oynamış
kişilerin başında hiç şüphesiz Eş’arî gelmektedir. Eş’arî ve onun öncülüğünde teşekkül eden Eş’arîlik
ekolüne yönelik, gerek İslam âlimleri, gerek Batılı bilginler tarafından
birçok eleştiri yapılmıştır. Müslüman toplumlarda güçlü bir cebriye (pre-determinizm)
anlayışının yaygınlaşmasında Eş’arî kelâm okulunun bü- yük katkısının olduğu iddia edilmiştir. Biz bu makalemizde Eş’arî’nin irade konusundaki görüşlerini ve yorumladığı
ayetleri incelerken, çoğunlukla Kur’an ayetlerini hangi bağ- lamda ele aldığına
dikkat çekeceğiz. Eş’arî, insanın fiil sahibi bir varlık olduğunu kabul etmekle
birlikte, bu fiillerde insanın rolünün ne olduğu konusunda net bir tavır ortaya
koyamamıştır. Zira o, Mûtezile’ye karşı olan aşırı tepkisinin bir sonucu, insanın
fiillerin- deki özgürlüğünü kısıtlayan, bir noktada eylem yapma gücünü elinden
alan açıklamalar- da bulunmuştur.
|
|---|