Czy można wejść dwa razy do tej samej rzeki? Polska pamięć o Żydach i Zagładzie 25 lat później
W latach 1988−1993 autorzy artykułu uczestniczyli w projekcie badawczym „Pamięć kultury żydowskiej wśród mieszkańców Podkarpacia”, w ramach którego zebrano około 400 pogłębionych wywiadów z mieszkańcami Polski południowej. Materiał ten, z różnych powodów, nie został wówczas opracowany. W 2013 roku p...
| Main Authors: | , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
University of Lodz
2019-02-01
|
| Series: | Przeglad Socjologii Jakosciowej |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://czasopisma.uni.lodz.pl/socjak/article/view/4845 |
| _version_ | 1818970959106801664 |
|---|---|
| author | Sławomir Kapralski Dariusz Niedźwiedzki Jacek Nowak |
| author_facet | Sławomir Kapralski Dariusz Niedźwiedzki Jacek Nowak |
| author_sort | Sławomir Kapralski |
| collection | DOAJ |
| description | W latach 1988−1993 autorzy artykułu uczestniczyli w projekcie badawczym „Pamięć kultury żydowskiej wśród mieszkańców Podkarpacia”, w ramach którego zebrano około 400 pogłębionych wywiadów z mieszkańcami Polski południowej. Materiał ten, z różnych powodów, nie został wówczas opracowany. W 2013 roku postanowiliśmy do niego powrócić w ramach nowego projektu „Strategie pamiętania o kulturze żydowskiej w Galicji”. Odczytując na nowo materiał zebrany 25 lat temu, mieliśmy wyjątkową okazję zaobserwować, jak zmieniła się nasza percepcja wypowiedzi respondentów. Przede wszystkim dostrzegliśmy szereg ukrytych założeń, którymi posługiwaliśmy się, przeprowadzając wywiady. Pierwsze z nich to lokowanie naszych rozmówców w dyskursie, który Johannes Fabian określał jako „allochroniczny”, a więc traktowanie ich jako reprezentantów przeszłości, nienależących do naszej wspólnej teraźniejszości i nie podlegających jej wpływowi. Drugie to zdroworozsądkowa koncepcja pamięci jako mnéme, a więc jako przekazywania w teraźniejszości zakodowanego w przeszłości obrazu wydarzeń. Trzecie to przyjęcie za pewnik, że nasi rozmówcy muszą pamiętać to, co przeżyli i że właśnie treść tych przeżyć jest tym, co nam przekazują. Odczytując na nowo zebrane wywiady, poddaliśmy te założenia rewizji. Przyjęliśmy mianowicie, że wizje przeszłości są konstruowane w teraźniejszości, że służą budowie i obronie konstruktów tożsamościowych, i że to, co mówili nam respondenci, było w istocie rezultatem skomplikowanego nakładania się na siebie różnych dyskursów, w których ujmowali oni przeszłość. Samokrytycznie też musieliśmy przyznać, że odczytanie zebranego materiału z perspektywy debat, jakie przetoczyły się przez Polskę po opublikowaniu Sąsiadów i następnych książek J. T. Grossa ujawniło naiwność, z jaką 25 lat temu podchodziliśmy do stosunków polsko-żydowskich oraz pewną tendencję do marginalizacji problematyki Zagłady na rzecz nostalgicznej wizji żydowskiej kultury. Rewizja tej naiwności pozwoliła nam na dostrzeżenie w wywiadach wątków, aluzji, znaczących przemilczeń i tym podobnych, składających się na to, co określamy jako „niepamięć”, w której przeszłość ujawnia się bardziej autentycznie niż w wyartykułowanych jej obrazach. |
| first_indexed | 2024-12-20T14:44:45Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-9e95982e534d4cb5b855df4c72ae7d65 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 1733-8069 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-12-20T14:44:45Z |
| publishDate | 2019-02-01 |
| publisher | University of Lodz |
| record_format | Article |
| series | Przeglad Socjologii Jakosciowej |
| spelling | doaj.art-9e95982e534d4cb5b855df4c72ae7d652022-12-21T19:37:10ZengUniversity of LodzPrzeglad Socjologii Jakosciowej1733-80692019-02-01151427010.18778/1733-8069.15.1.044845Czy można wejść dwa razy do tej samej rzeki? Polska pamięć o Żydach i Zagładzie 25 lat późniejSławomir Kapralski0Dariusz Niedźwiedzki1Jacek Nowak2Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Instytut Filozofii i Socjologii, Katedra Socjologii Kultury, ul. Podchorążych 2, 30-084 KrakówUniwersytet Jagielloński, Instytut Europeistyki, Katedra kultury i społeczeństwa Europy, ul. Jodłowa 13, 30-252 KrakówUniwersytet Jagielloński, Instytut Socjologii, Zakład Antropologii Społecznej, ul. Grodzka 52, 30-044 KrakówW latach 1988−1993 autorzy artykułu uczestniczyli w projekcie badawczym „Pamięć kultury żydowskiej wśród mieszkańców Podkarpacia”, w ramach którego zebrano około 400 pogłębionych wywiadów z mieszkańcami Polski południowej. Materiał ten, z różnych powodów, nie został wówczas opracowany. W 2013 roku postanowiliśmy do niego powrócić w ramach nowego projektu „Strategie pamiętania o kulturze żydowskiej w Galicji”. Odczytując na nowo materiał zebrany 25 lat temu, mieliśmy wyjątkową okazję zaobserwować, jak zmieniła się nasza percepcja wypowiedzi respondentów. Przede wszystkim dostrzegliśmy szereg ukrytych założeń, którymi posługiwaliśmy się, przeprowadzając wywiady. Pierwsze z nich to lokowanie naszych rozmówców w dyskursie, który Johannes Fabian określał jako „allochroniczny”, a więc traktowanie ich jako reprezentantów przeszłości, nienależących do naszej wspólnej teraźniejszości i nie podlegających jej wpływowi. Drugie to zdroworozsądkowa koncepcja pamięci jako mnéme, a więc jako przekazywania w teraźniejszości zakodowanego w przeszłości obrazu wydarzeń. Trzecie to przyjęcie za pewnik, że nasi rozmówcy muszą pamiętać to, co przeżyli i że właśnie treść tych przeżyć jest tym, co nam przekazują. Odczytując na nowo zebrane wywiady, poddaliśmy te założenia rewizji. Przyjęliśmy mianowicie, że wizje przeszłości są konstruowane w teraźniejszości, że służą budowie i obronie konstruktów tożsamościowych, i że to, co mówili nam respondenci, było w istocie rezultatem skomplikowanego nakładania się na siebie różnych dyskursów, w których ujmowali oni przeszłość. Samokrytycznie też musieliśmy przyznać, że odczytanie zebranego materiału z perspektywy debat, jakie przetoczyły się przez Polskę po opublikowaniu Sąsiadów i następnych książek J. T. Grossa ujawniło naiwność, z jaką 25 lat temu podchodziliśmy do stosunków polsko-żydowskich oraz pewną tendencję do marginalizacji problematyki Zagłady na rzecz nostalgicznej wizji żydowskiej kultury. Rewizja tej naiwności pozwoliła nam na dostrzeżenie w wywiadach wątków, aluzji, znaczących przemilczeń i tym podobnych, składających się na to, co określamy jako „niepamięć”, w której przeszłość ujawnia się bardziej autentycznie niż w wyartykułowanych jej obrazach.https://czasopisma.uni.lodz.pl/socjak/article/view/4845pamięćniepamięćŻydziZagładatrauma |
| spellingShingle | Sławomir Kapralski Dariusz Niedźwiedzki Jacek Nowak Czy można wejść dwa razy do tej samej rzeki? Polska pamięć o Żydach i Zagładzie 25 lat później Przeglad Socjologii Jakosciowej pamięć niepamięć Żydzi Zagłada trauma |
| title | Czy można wejść dwa razy do tej samej rzeki? Polska pamięć o Żydach i Zagładzie 25 lat później |
| title_full | Czy można wejść dwa razy do tej samej rzeki? Polska pamięć o Żydach i Zagładzie 25 lat później |
| title_fullStr | Czy można wejść dwa razy do tej samej rzeki? Polska pamięć o Żydach i Zagładzie 25 lat później |
| title_full_unstemmed | Czy można wejść dwa razy do tej samej rzeki? Polska pamięć o Żydach i Zagładzie 25 lat później |
| title_short | Czy można wejść dwa razy do tej samej rzeki? Polska pamięć o Żydach i Zagładzie 25 lat później |
| title_sort | czy mozna wejsc dwa razy do tej samej rzeki polska pamiec o zydach i zagladzie 25 lat pozniej |
| topic | pamięć niepamięć Żydzi Zagłada trauma |
| url | https://czasopisma.uni.lodz.pl/socjak/article/view/4845 |
| work_keys_str_mv | AT sławomirkapralski czymoznawejscdwarazydotejsamejrzekipolskapamiecozydachizagładzie25latpozniej AT dariuszniedzwiedzki czymoznawejscdwarazydotejsamejrzekipolskapamiecozydachizagładzie25latpozniej AT jaceknowak czymoznawejscdwarazydotejsamejrzekipolskapamiecozydachizagładzie25latpozniej |