| Summary: | Uygurlar
kendinden önce hâkim olmuş Hun ve Köktürklerin kültür mirası üzerine kurulmuş
olmakla beraber, bu devletlere nazaran tam bir yerleşik hayata geçmesi ve artık
taş üzerine yazılmış belgeler yerine kâğıtlar üzerine yazılmış belgeler
bırakmaları eski Türk kültür hayatı bakımından çok önemli neticeler
doğurmuştur. Uygurlar, Orta Asya Türk tarihi bakımından hem devlet olarak
yaşadıkları dönemde hem de yıkılışlarından sonra çok uzun süre kültürlerini
yaşatabilmişlerdir.Uzun
bir kültürel geçmişe sahip olan Uygurların inanç ve uygulamalarındaki zengin çeşitliliği
görmek mümkündür. Tabiata ilişkin önemli bir unsur olan toprak, diğer Türk
boylarında olduğu gibi Uygurlar arasında da kültleşmiş durumdadır. Toprak, Uygurların
köken ve türeyiş mitlerinde; destan, efsane, halk hikâyesi, atasözü gibi sözlü
edebiyat ürünlerinde; halk hekimliği gibi sağaltma uygulamalarında yer
almıştır. Bu durum, Uygurların yaşamında toprağın konumunu ve üstlendiği
işlevleri tespit etmeyi gerekli kılmaktadır.
Uygur
Türklerinde toprak kültünün ele aldığı bu çalışmada “yapısal ve işlevsel
yaklaşım” çerçevesinde bir değerlendirme yapılmıştır. Bu kapsamda ilk olarak
Uygur Türklerinin kozmogoni ve türeyiş mitleri ile inanç ve uygulamalarındaki
toprak olgusu değerlendirilip bunların sözlü edebiyat ürünlerine yansımaları
tespit edilmiştir. Böylece Uygurlarda toprağa ilişkin inançlar ile toprağın Uygurların
sosyal ve kültürel yaşamındaki işlevleri ortaya konulmuştur.
|
|---|