Kelâmda Hikmet Teorileri ve Hikmet-İlahî Fiil İlişkisi
Bu çalışmada, Mu‘tezile, Eş‘ariyye ve Mâtürîdiyye mezheplerinin hikmet mefhumuna yaklaşımları ve bu yaklaşımların ilahî fiillerin kapsamını tespit için kullanma eğilimleri incelenmiştir. Hikmet, dinin gelişiyle Müslümanların anlam dünyasına girmiş bir mefhumdur. Bu mefhum, özgün bir disiplin olan Ke...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | Arabic |
| Published: |
Necmettin Erbakan University Press
2023-06-01
|
| Series: | Akif |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3142274 |
| _version_ | 1827352053196783616 |
|---|---|
| author | Hasan Cansız |
| author_facet | Hasan Cansız |
| author_sort | Hasan Cansız |
| collection | DOAJ |
| description | Bu çalışmada, Mu‘tezile, Eş‘ariyye ve Mâtürîdiyye mezheplerinin hikmet mefhumuna yaklaşımları ve bu yaklaşımların ilahî fiillerin kapsamını tespit için kullanma eğilimleri incelenmiştir. Hikmet, dinin gelişiyle Müslümanların anlam dünyasına girmiş bir mefhumdur. Bu mefhum, özgün bir disiplin olan Kelâm ilminde ilahî fiilleri çözümleme bağlamında kullanılmış, hatta ilahî fiillerin kapsamına ilişkin tartışmalarda başat rol üstlenmiştir. Bu kavramı her mezhep kendi teorik yaklaşımına uygun şekilde tanımlamayı tercih etmiştir. Mu‘tezile hikmetin şahitteki tecrübeden hareketle kula yönelik fayda bağlamında anlaşılması gerektiğini savunmuş ve hikmeti tespit edilemeyen fiillerin Allah’a nispet edilemeyeceğini iddia etmiştir. Bu yaklaşıma aksülamel olarak Eş‘arîler ilahî fillerdeki hikmeti, meydana gelen fiilin ilahî iradeye uygunluğu olarak kabul etmeyi tercih etmiş ve hikmetin rasyonel değerlendirmeye konu olmayacağını savunmuştur. Onların bu yaklaşımının temel nedeni ilahî fiillerin illet içermesi konusunda taşıdıkları kaygıdır. Ancak bu tutum hikmetin açıklanamaz bir olgu olarak kabul edilmesi nedeniyle anlamını yitirmesi sonucunu doğurmuştur. Mâtürîdîler ise bu iki teoriyi daha dengeli bir noktada buluşturmayı denemiş ve hikmeti övülmeye değer sonucu olan fiillerin sıfatı olarak kabul ederek hem aklı Mu‘tezile’nin aksine ilahî fiillere hâkim bir konuma yükseltmemiş hem de sınırlarını vurgulamak kaydıyla ilahî fiillerin kapsam ve anlamını tespit konusunda akla gereken önemi vermiştir. |
| first_indexed | 2024-03-08T02:56:19Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-ad5904c51d014b4ea9cfe1b95c942694 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 2791-6065 |
| language | Arabic |
| last_indexed | 2024-03-08T02:56:19Z |
| publishDate | 2023-06-01 |
| publisher | Necmettin Erbakan University Press |
| record_format | Article |
| series | Akif |
| spelling | doaj.art-ad5904c51d014b4ea9cfe1b95c9426942024-02-13T12:32:32ZaraNecmettin Erbakan University PressAkif2791-60652023-06-0153112010.51121/akif.2023.29370Kelâmda Hikmet Teorileri ve Hikmet-İlahî Fiil İlişkisiHasan Cansız0ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ, İLAHİYAT FAKÜLTESİBu çalışmada, Mu‘tezile, Eş‘ariyye ve Mâtürîdiyye mezheplerinin hikmet mefhumuna yaklaşımları ve bu yaklaşımların ilahî fiillerin kapsamını tespit için kullanma eğilimleri incelenmiştir. Hikmet, dinin gelişiyle Müslümanların anlam dünyasına girmiş bir mefhumdur. Bu mefhum, özgün bir disiplin olan Kelâm ilminde ilahî fiilleri çözümleme bağlamında kullanılmış, hatta ilahî fiillerin kapsamına ilişkin tartışmalarda başat rol üstlenmiştir. Bu kavramı her mezhep kendi teorik yaklaşımına uygun şekilde tanımlamayı tercih etmiştir. Mu‘tezile hikmetin şahitteki tecrübeden hareketle kula yönelik fayda bağlamında anlaşılması gerektiğini savunmuş ve hikmeti tespit edilemeyen fiillerin Allah’a nispet edilemeyeceğini iddia etmiştir. Bu yaklaşıma aksülamel olarak Eş‘arîler ilahî fillerdeki hikmeti, meydana gelen fiilin ilahî iradeye uygunluğu olarak kabul etmeyi tercih etmiş ve hikmetin rasyonel değerlendirmeye konu olmayacağını savunmuştur. Onların bu yaklaşımının temel nedeni ilahî fiillerin illet içermesi konusunda taşıdıkları kaygıdır. Ancak bu tutum hikmetin açıklanamaz bir olgu olarak kabul edilmesi nedeniyle anlamını yitirmesi sonucunu doğurmuştur. Mâtürîdîler ise bu iki teoriyi daha dengeli bir noktada buluşturmayı denemiş ve hikmeti övülmeye değer sonucu olan fiillerin sıfatı olarak kabul ederek hem aklı Mu‘tezile’nin aksine ilahî fiillere hâkim bir konuma yükseltmemiş hem de sınırlarını vurgulamak kaydıyla ilahî fiillerin kapsam ve anlamını tespit konusunda akla gereken önemi vermiştir.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3142274kelâmhikmeti̇lahî fiillerfaydai̇radekalāmḥikmadivine actsbenefitdivine will |
| spellingShingle | Hasan Cansız Kelâmda Hikmet Teorileri ve Hikmet-İlahî Fiil İlişkisi Akif kelâm hikmet i̇lahî fiiller fayda i̇rade kalām ḥikma divine acts benefit divine will |
| title | Kelâmda Hikmet Teorileri ve Hikmet-İlahî Fiil İlişkisi |
| title_full | Kelâmda Hikmet Teorileri ve Hikmet-İlahî Fiil İlişkisi |
| title_fullStr | Kelâmda Hikmet Teorileri ve Hikmet-İlahî Fiil İlişkisi |
| title_full_unstemmed | Kelâmda Hikmet Teorileri ve Hikmet-İlahî Fiil İlişkisi |
| title_short | Kelâmda Hikmet Teorileri ve Hikmet-İlahî Fiil İlişkisi |
| title_sort | kelamda hikmet teorileri ve hikmet ilahi fiil iliskisi |
| topic | kelâm hikmet i̇lahî fiiller fayda i̇rade kalām ḥikma divine acts benefit divine will |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3142274 |
| work_keys_str_mv | AT hasancansız kelamdahikmetteorilerivehikmetilahifiililiskisi |