Kur’ân Ezberine Anlam Katma Teşebbüsleri: ‘Hâfız: Lafzın Hâmili, Mananın Âmili’ Eserinin Değerlendirilmesi
Kuran-ı Kerîm ezberleme faaliyeti, kültürümüzde önemli yer tutan ve güncelliğini koruyan son derece değerli bir olgudur. Bireyin ilahi mesajla kaynaşıp hayata hazırlanmasında, özellikle dini ilimlerin tahsili için altyapı oluşturmasında Kur’an ezberinin katkısı büyüktür. Bu nedenle hafızlık süreçler...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Anadolu Ilahiyat Akademisi
2019-09-01
|
| Series: | Eskiyeni |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/807135 |
| _version_ | 1797234497694990336 |
|---|---|
| author | Ahmed Ürkmez |
| author_facet | Ahmed Ürkmez |
| author_sort | Ahmed Ürkmez |
| collection | DOAJ |
| description | Kuran-ı
Kerîm ezberleme faaliyeti, kültürümüzde önemli yer tutan ve güncelliğini
koruyan son derece değerli bir olgudur. Bireyin ilahi mesajla kaynaşıp hayata
hazırlanmasında, özellikle dini ilimlerin tahsili için altyapı oluşturmasında
Kur’an ezberinin katkısı büyüktür. Bu nedenle hafızlık süreçlerinin geliştirilmesine
yönelik akademik yayınlar yapılmış, konu Tefsir ve Din Eğitimi gibi çeşitli
ilimler açısından tahlil edilmiştir. Hafızlık sırasında veya sonrasında, bireyin
ezberlediği ilahi metnin anlamı hakkında bilgi sahibi olması gerektiği ise genellikle
kabul edilen bir durumdur.Diyanet
İşleri Başkanlığı tarafından üç cilt hâlinde yayınlanan “Hâfız: Lafzın Hâmili,
Mananın Âmili” adlı çalışma, söz konusu anlam boyutunu güçlendirmeye yönelik
bir kaynak mahiyeti taşıdığı için dikkate değerdir. Üye sayısı hayli fazla bir
komisyon tarafından yazılan kitap, Kur’ân-ı Kerîm’in her sayfasından birer
ayeti seçmeyi ve her ayeti başta Türkçe anlamı olmak üzere çeşitli açılardan
okuyucuya tanıtmayı amaçlamaktadır. Mamafih, çalışmanın içerik ve yöntem
açısından belirgin eksiklik ve hataları bulunmakta olup, ilmî bir tenkidini
yapmak için bu makale hazırlanmıştır.Eseri
oluşturan sayfaların her birinde değişmeyen altı aşamalı bir format söz
konusudur: Seçilen ayetlerin mushaftaki orijinal yerlerinin bir görsel yardımıyla
belirtilmesi, seçilen ayetlerin ve anlamlarının müstakil yazımları, açıklama
bölümüne geçişte kullanılan kırmızı bir ana başlık, bu başlığın devamındaki
“Bilgi”, “Mesaj” ve “Kelime Dağarcığı” alt başlıkları. Söz konusu altı adımın
düzenli uygulanması, sunulan bilgiye çerçeve teşkil etmesi bakımından pozitif ise
de şekilde sağlanan bu tutarlılık muhtevada sürdürülememiş ve her bir adımda
belirgin problemler tekrar edilmiştir.Anlamı incelenecek ayetlerin seçiminde gözlemlenen
başlıca problemler, öğrencinin anlamını öğrenmesi amacıyla aşırı uzun veya
aşırı kısa metinlerin alıntılanması, herhangi bir uyarıda bulunulmadan iki
farklı ayetten alınan parçaların birleştirilmesi ve aynı muhtevanın birden
fazla kez alıntılanması gibi hususlardır. Seçilen ayetlerin müstakil
yazımlarında, Arapça dizginin yeterli düzeye ulaşmadığı, hatta estetik kaygı ve
anlam hassasiyetinden oldukça uzak bir biçimde geliştiği söylenebilir. Açıklama
kısmına geçişte kullanılan ana başlıkların temel problemleri arasında, orijinal
bir ifade üretmeksizin ayetteki ifadelerin olduğu gibi başlığa taşınması,
benzer muhtevaların başlıklarda tekrar edilmesi, projenin birden fazla yazarı
arasında genelde olduğu gibi başlıklar özelinde de üslup birliğinin sağlanamaması
ve okuyucuyu yoran aşırı uzun başlıkların kullanılması yer almaktadır.Ayetlerin
anlamlarının kısaca açıklandığı “Bilgi” alt başlığında ağır ve teknik bir dilin
kullanıldığı, konuları güncellemede oldukça yetersiz kalındığı ve içeriğin
zenginleştirilemediği görülmektedir. Oysaki hafızlık yapan öğrencilerin çoğunlukla
çocuk ve genç kategorisinde olması, kendilerine önerilecek kaynağın sade bir
dille hazırlanmasını ve güncel bir içerikle sunulmasını gerektirmektedir.
Ayetten çıkarılan mesajların kısaca ifade edildiği “Mesaj” alt başlığında gerek
hadis kullanımı gerekse şiirle istişhad bağlamında yapılan hatalar da makalede
ele alınmış bulunmaktadır.Ezber ve anlam çalışmalarının buluşma noktasını oluşturan
ve bu bakımdan özel önem taşıyan “Kelime Dağarcığı”, kitabın belki de en fazla
hata barındıran ve en çok hayal kırıklığı oluşturan alt başlığıdır. Ayetlerde
geçen kelime ve kavramların kısa karşılıklarının verildiği bu alt başlıkta
sıkça karşılaşılan hatalar şunlardır: Kelimenin nasıl yazılacağına veya hangi
formunun esas alınacağına karar verememek, kelimenin tekil veya çoğul hâlini
belirli bir düzen içinde sunamamak, birden fazla kelimeyi sıralarken tutarlı
davranamamak. Bu problemlerin ortak noktası “yazılı bilgi aktarımında
standarttan yoksunluk” olarak tespit edilebilir. Ayrıca ilgili ayette geçmeyen
kelimenin açıklanması ve aynı kelimeye farklı yerlerde birbirinden farklı
anlamlar yüklenmesi de dâhil olmak üzere, kelime hazinesine ayrılan bu alt
başlığın zikredilenler dışında da bir dizi ciddi sorunu mevcuttur.
Makalede her biri
örneklerle somutlaştırılan yukardaki altı maddeye eklenebilecek bir diğer
önemli boyut ise çalışmanın üslubunun hedef kitle açısından değerlendirilmesi
olacaktır. Özel bir ekibin uzun süren çabasıyla meydana geldiği anlaşılan ve
gayet kaliteli bir basımla okuyucuya sunulan eserin içeriği kadar üslubunun da
ilmi tenkitler muvacehesinde tashihi, gelecek nesiller ve bilhassa hafızlık
talebeleri için yarar sağlayabilir. |
| first_indexed | 2024-03-08T18:04:35Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-b3e6b478b3a944f49d3910a2c5755420 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 2636-8536 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-04-24T16:33:00Z |
| publishDate | 2019-09-01 |
| publisher | Anadolu Ilahiyat Akademisi |
| record_format | Article |
| series | Eskiyeni |
| spelling | doaj.art-b3e6b478b3a944f49d3910a2c57554202024-03-29T20:35:02ZengAnadolu Ilahiyat AkademisiEskiyeni2636-85362019-09-013930132210.5281/zenodo.34568551354Kur’ân Ezberine Anlam Katma Teşebbüsleri: ‘Hâfız: Lafzın Hâmili, Mananın Âmili’ Eserinin DeğerlendirilmesiAhmed Ürkmez0PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ, İLAHİYAT FAKÜLTESİKuran-ı Kerîm ezberleme faaliyeti, kültürümüzde önemli yer tutan ve güncelliğini koruyan son derece değerli bir olgudur. Bireyin ilahi mesajla kaynaşıp hayata hazırlanmasında, özellikle dini ilimlerin tahsili için altyapı oluşturmasında Kur’an ezberinin katkısı büyüktür. Bu nedenle hafızlık süreçlerinin geliştirilmesine yönelik akademik yayınlar yapılmış, konu Tefsir ve Din Eğitimi gibi çeşitli ilimler açısından tahlil edilmiştir. Hafızlık sırasında veya sonrasında, bireyin ezberlediği ilahi metnin anlamı hakkında bilgi sahibi olması gerektiği ise genellikle kabul edilen bir durumdur.Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından üç cilt hâlinde yayınlanan “Hâfız: Lafzın Hâmili, Mananın Âmili” adlı çalışma, söz konusu anlam boyutunu güçlendirmeye yönelik bir kaynak mahiyeti taşıdığı için dikkate değerdir. Üye sayısı hayli fazla bir komisyon tarafından yazılan kitap, Kur’ân-ı Kerîm’in her sayfasından birer ayeti seçmeyi ve her ayeti başta Türkçe anlamı olmak üzere çeşitli açılardan okuyucuya tanıtmayı amaçlamaktadır. Mamafih, çalışmanın içerik ve yöntem açısından belirgin eksiklik ve hataları bulunmakta olup, ilmî bir tenkidini yapmak için bu makale hazırlanmıştır.Eseri oluşturan sayfaların her birinde değişmeyen altı aşamalı bir format söz konusudur: Seçilen ayetlerin mushaftaki orijinal yerlerinin bir görsel yardımıyla belirtilmesi, seçilen ayetlerin ve anlamlarının müstakil yazımları, açıklama bölümüne geçişte kullanılan kırmızı bir ana başlık, bu başlığın devamındaki “Bilgi”, “Mesaj” ve “Kelime Dağarcığı” alt başlıkları. Söz konusu altı adımın düzenli uygulanması, sunulan bilgiye çerçeve teşkil etmesi bakımından pozitif ise de şekilde sağlanan bu tutarlılık muhtevada sürdürülememiş ve her bir adımda belirgin problemler tekrar edilmiştir.Anlamı incelenecek ayetlerin seçiminde gözlemlenen başlıca problemler, öğrencinin anlamını öğrenmesi amacıyla aşırı uzun veya aşırı kısa metinlerin alıntılanması, herhangi bir uyarıda bulunulmadan iki farklı ayetten alınan parçaların birleştirilmesi ve aynı muhtevanın birden fazla kez alıntılanması gibi hususlardır. Seçilen ayetlerin müstakil yazımlarında, Arapça dizginin yeterli düzeye ulaşmadığı, hatta estetik kaygı ve anlam hassasiyetinden oldukça uzak bir biçimde geliştiği söylenebilir. Açıklama kısmına geçişte kullanılan ana başlıkların temel problemleri arasında, orijinal bir ifade üretmeksizin ayetteki ifadelerin olduğu gibi başlığa taşınması, benzer muhtevaların başlıklarda tekrar edilmesi, projenin birden fazla yazarı arasında genelde olduğu gibi başlıklar özelinde de üslup birliğinin sağlanamaması ve okuyucuyu yoran aşırı uzun başlıkların kullanılması yer almaktadır.Ayetlerin anlamlarının kısaca açıklandığı “Bilgi” alt başlığında ağır ve teknik bir dilin kullanıldığı, konuları güncellemede oldukça yetersiz kalındığı ve içeriğin zenginleştirilemediği görülmektedir. Oysaki hafızlık yapan öğrencilerin çoğunlukla çocuk ve genç kategorisinde olması, kendilerine önerilecek kaynağın sade bir dille hazırlanmasını ve güncel bir içerikle sunulmasını gerektirmektedir. Ayetten çıkarılan mesajların kısaca ifade edildiği “Mesaj” alt başlığında gerek hadis kullanımı gerekse şiirle istişhad bağlamında yapılan hatalar da makalede ele alınmış bulunmaktadır.Ezber ve anlam çalışmalarının buluşma noktasını oluşturan ve bu bakımdan özel önem taşıyan “Kelime Dağarcığı”, kitabın belki de en fazla hata barındıran ve en çok hayal kırıklığı oluşturan alt başlığıdır. Ayetlerde geçen kelime ve kavramların kısa karşılıklarının verildiği bu alt başlıkta sıkça karşılaşılan hatalar şunlardır: Kelimenin nasıl yazılacağına veya hangi formunun esas alınacağına karar verememek, kelimenin tekil veya çoğul hâlini belirli bir düzen içinde sunamamak, birden fazla kelimeyi sıralarken tutarlı davranamamak. Bu problemlerin ortak noktası “yazılı bilgi aktarımında standarttan yoksunluk” olarak tespit edilebilir. Ayrıca ilgili ayette geçmeyen kelimenin açıklanması ve aynı kelimeye farklı yerlerde birbirinden farklı anlamlar yüklenmesi de dâhil olmak üzere, kelime hazinesine ayrılan bu alt başlığın zikredilenler dışında da bir dizi ciddi sorunu mevcuttur. Makalede her biri örneklerle somutlaştırılan yukardaki altı maddeye eklenebilecek bir diğer önemli boyut ise çalışmanın üslubunun hedef kitle açısından değerlendirilmesi olacaktır. Özel bir ekibin uzun süren çabasıyla meydana geldiği anlaşılan ve gayet kaliteli bir basımla okuyucuya sunulan eserin içeriği kadar üslubunun da ilmi tenkitler muvacehesinde tashihi, gelecek nesiller ve bilhassa hafızlık talebeleri için yarar sağlayabilir.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/807135religious educationmemorization of the qurʾanqurʾan sciencesmeaningcriticismhafızlıkdin eğitimimealtenkitkur’ân i̇limleri |
| spellingShingle | Ahmed Ürkmez Kur’ân Ezberine Anlam Katma Teşebbüsleri: ‘Hâfız: Lafzın Hâmili, Mananın Âmili’ Eserinin Değerlendirilmesi Eskiyeni religious education memorization of the qurʾan qurʾan sciences meaning criticism hafızlık din eğitimi meal tenkit kur’ân i̇limleri |
| title | Kur’ân Ezberine Anlam Katma Teşebbüsleri: ‘Hâfız: Lafzın Hâmili, Mananın Âmili’ Eserinin Değerlendirilmesi |
| title_full | Kur’ân Ezberine Anlam Katma Teşebbüsleri: ‘Hâfız: Lafzın Hâmili, Mananın Âmili’ Eserinin Değerlendirilmesi |
| title_fullStr | Kur’ân Ezberine Anlam Katma Teşebbüsleri: ‘Hâfız: Lafzın Hâmili, Mananın Âmili’ Eserinin Değerlendirilmesi |
| title_full_unstemmed | Kur’ân Ezberine Anlam Katma Teşebbüsleri: ‘Hâfız: Lafzın Hâmili, Mananın Âmili’ Eserinin Değerlendirilmesi |
| title_short | Kur’ân Ezberine Anlam Katma Teşebbüsleri: ‘Hâfız: Lafzın Hâmili, Mananın Âmili’ Eserinin Değerlendirilmesi |
| title_sort | kur an ezberine anlam katma tesebbusleri hafiz lafzin hamili mananin amili eserinin degerlendirilmesi |
| topic | religious education memorization of the qurʾan qurʾan sciences meaning criticism hafızlık din eğitimi meal tenkit kur’ân i̇limleri |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/807135 |
| work_keys_str_mv | AT ahmedurkmez kuranezberineanlamkatmatesebbuslerihafızlafzınhamilimananınamilieserinindegerlendirilmesi |