Źródła do poznania gospodarki w dobrach wiejskich klarysek gnieźnieńskich od końca XVI do schyłku XVII stulecia
Celem artykułu jest prezentacja i analiza zawartości archiwaliów dotyczących spraw gospodarczych konwentu klarysek gnieźnieńskich, a w szczególności stanu i struktury gospodarstwa wiejskiego od końca XVI do końca XVII stulecia. Spuścizna, jaka trafiła po kasacie klasztoru do Archiwum Kapituły Metrop...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences
2017-01-01
|
| Series: | Kwartalnik Historii Kultury Materialnej |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/981 |
| _version_ | 1819241910076702720 |
|---|---|
| author | Olga Miriam Przybyłowicz |
| author_facet | Olga Miriam Przybyłowicz |
| author_sort | Olga Miriam Przybyłowicz |
| collection | DOAJ |
| description | Celem artykułu jest prezentacja i analiza zawartości archiwaliów dotyczących spraw gospodarczych konwentu klarysek gnieźnieńskich, a w szczególności stanu i struktury gospodarstwa wiejskiego od końca XVI do końca XVII stulecia. Spuścizna, jaka trafiła po kasacie klasztoru do Archiwum Kapituły Metropolitalnej (obecnie Archidiecezji Gnieźnieńskiej), to akta luźne (kilkadziesiąt dokumentów, kilkaset kopii i wyciągów uwierzytelnionych z akt sądowych), rachunki (10 rękopisów), a przede wszystkim najważniejszy typ źródeł – inwentarze, które w nomenklaturze klasztornej nazywane są rewizjami. Sporządzali je wizytatorzy zakonni – franciszkanie, objeżdżający dobra klarysek, często w towarzystwie urzędników konwentu. Zawierają one dane o ludziach – poddanych Ubogich Pań, o liczebności i strukturze wsi, obciążeniach feudalnych, budynkach gospodarczych we wsiach i folwarkach, skali hodowli, produkcji rolnej oraz o samym klasztorze i o tym – jak to określiła przed laty Małgorzata Borkowska – „Jak się panny gospodarstwem bawiły”. Inwentarz najstarszy, z 1593 r., to osobny rękopis mający 15 kart. Pozostałe nie stanowią osobnych zabytków rękopiśmiennych, lecz zostały wciągnięte na karty jednego z najciekawszych rękopisów klarysek – kodeksu zatytułowanego: „Księgi wszystkich spraw Konwentu Gnieźnieńskiego zakonu S. Klary. To jest katalog wszystkich sióstr zakonnych w tym klasztorze od pamięci ludzkiej professowanych żywych i zmarłych. Przytem inwentarz wszystkich dóbr prowentów także i przywilejów tegoż klasztoru za urzędu Wielebnej w Chrystusie Panny, Panny Doroty Bromierskiej, na ten czas Ksienie […] uczynione i pilnie pisane w roku pańskim 1609”. Zachowało się w nim 16 inwentarzy – rewizji dóbr wiejskich klarysek oraz miasta należącego do sióstr – Kostrzyna z lat: 1610, 1615 (najbardziej szczegółowy), 1624, 1627, 1631, 1632, 1648, 1650, 1651, 1667, 1667-1670, 1673, 1676, 1682, 1686, 1689). Analiza informacji zawartych w tych archiwaliach wskazuje na rozwój gospodarstwa wiejskiego w dobrach zakonnic począwszy od końca XVI do drugiej dekady XVII w., oraz na regres spowodowany zniszczeniami wojennymi w połowie tego ostatniego stulecia. Odbudowa potencjału ludzkiego oraz hodowlanego w majątkach i dobrach klarysek trwała ponad 20 lat, choć nigdy nie uzyskał on poziomu z czasów prosperity na początku XVII stulecia. |
| first_indexed | 2024-12-23T14:31:24Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-bb4a6ddd0676483aa6d40c3790733cbe |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 0023-5881 2719-6496 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-12-23T14:31:24Z |
| publishDate | 2017-01-01 |
| publisher | Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences |
| record_format | Article |
| series | Kwartalnik Historii Kultury Materialnej |
| spelling | doaj.art-bb4a6ddd0676483aa6d40c3790733cbe2022-12-21T17:43:29ZengInstitute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of SciencesKwartalnik Historii Kultury Materialnej0023-58812719-64962017-01-01654Źródła do poznania gospodarki w dobrach wiejskich klarysek gnieźnieńskich od końca XVI do schyłku XVII stuleciaOlga Miriam Przybyłowicz0Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Al. Solidarności 105, 00-140 WarszawaCelem artykułu jest prezentacja i analiza zawartości archiwaliów dotyczących spraw gospodarczych konwentu klarysek gnieźnieńskich, a w szczególności stanu i struktury gospodarstwa wiejskiego od końca XVI do końca XVII stulecia. Spuścizna, jaka trafiła po kasacie klasztoru do Archiwum Kapituły Metropolitalnej (obecnie Archidiecezji Gnieźnieńskiej), to akta luźne (kilkadziesiąt dokumentów, kilkaset kopii i wyciągów uwierzytelnionych z akt sądowych), rachunki (10 rękopisów), a przede wszystkim najważniejszy typ źródeł – inwentarze, które w nomenklaturze klasztornej nazywane są rewizjami. Sporządzali je wizytatorzy zakonni – franciszkanie, objeżdżający dobra klarysek, często w towarzystwie urzędników konwentu. Zawierają one dane o ludziach – poddanych Ubogich Pań, o liczebności i strukturze wsi, obciążeniach feudalnych, budynkach gospodarczych we wsiach i folwarkach, skali hodowli, produkcji rolnej oraz o samym klasztorze i o tym – jak to określiła przed laty Małgorzata Borkowska – „Jak się panny gospodarstwem bawiły”. Inwentarz najstarszy, z 1593 r., to osobny rękopis mający 15 kart. Pozostałe nie stanowią osobnych zabytków rękopiśmiennych, lecz zostały wciągnięte na karty jednego z najciekawszych rękopisów klarysek – kodeksu zatytułowanego: „Księgi wszystkich spraw Konwentu Gnieźnieńskiego zakonu S. Klary. To jest katalog wszystkich sióstr zakonnych w tym klasztorze od pamięci ludzkiej professowanych żywych i zmarłych. Przytem inwentarz wszystkich dóbr prowentów także i przywilejów tegoż klasztoru za urzędu Wielebnej w Chrystusie Panny, Panny Doroty Bromierskiej, na ten czas Ksienie […] uczynione i pilnie pisane w roku pańskim 1609”. Zachowało się w nim 16 inwentarzy – rewizji dóbr wiejskich klarysek oraz miasta należącego do sióstr – Kostrzyna z lat: 1610, 1615 (najbardziej szczegółowy), 1624, 1627, 1631, 1632, 1648, 1650, 1651, 1667, 1667-1670, 1673, 1676, 1682, 1686, 1689). Analiza informacji zawartych w tych archiwaliach wskazuje na rozwój gospodarstwa wiejskiego w dobrach zakonnic począwszy od końca XVI do drugiej dekady XVII w., oraz na regres spowodowany zniszczeniami wojennymi w połowie tego ostatniego stulecia. Odbudowa potencjału ludzkiego oraz hodowlanego w majątkach i dobrach klarysek trwała ponad 20 lat, choć nigdy nie uzyskał on poziomu z czasów prosperity na początku XVII stulecia.https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/981nowożytnośćgospodarkaklasztoryklaryski |
| spellingShingle | Olga Miriam Przybyłowicz Źródła do poznania gospodarki w dobrach wiejskich klarysek gnieźnieńskich od końca XVI do schyłku XVII stulecia Kwartalnik Historii Kultury Materialnej nowożytność gospodarka klasztory klaryski |
| title | Źródła do poznania gospodarki w dobrach wiejskich klarysek gnieźnieńskich od końca XVI do schyłku XVII stulecia |
| title_full | Źródła do poznania gospodarki w dobrach wiejskich klarysek gnieźnieńskich od końca XVI do schyłku XVII stulecia |
| title_fullStr | Źródła do poznania gospodarki w dobrach wiejskich klarysek gnieźnieńskich od końca XVI do schyłku XVII stulecia |
| title_full_unstemmed | Źródła do poznania gospodarki w dobrach wiejskich klarysek gnieźnieńskich od końca XVI do schyłku XVII stulecia |
| title_short | Źródła do poznania gospodarki w dobrach wiejskich klarysek gnieźnieńskich od końca XVI do schyłku XVII stulecia |
| title_sort | zrodla do poznania gospodarki w dobrach wiejskich klarysek gnieznienskich od konca xvi do schylku xvii stulecia |
| topic | nowożytność gospodarka klasztory klaryski |
| url | https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/981 |
| work_keys_str_mv | AT olgamiriamprzybyłowicz zrodładopoznaniagospodarkiwdobrachwiejskichklarysekgnieznienskichodkoncaxvidoschyłkuxviistulecia |