13. Yüzyıl Türkiye’sinde Dini-Tasavvufi Hayat ve Hacı Bektaş Veli
Türklerin İslamlaşması yerleşik ve yarı göçebe grupları arasında farklı boyutlarda gelişti. Şehir, kasaba vb. yerleşim birimlerinde devletin himayesinde ve eğitim geleneğine bağlı olarak kitabi din anlayışına uygun bir İslamlaşma yaşandı. Yarı göçebe zümreler arasında ise kitabi dinden farklı “popül...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | deu |
| Published: |
Ankara Haci Bayram Veli University
2022-06-01
|
| Series: | Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi |
| Online Access: | https://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/3250 |
| _version_ | 1828029006684880896 |
|---|---|
| author | Mehmet Saffet SARIKAYA |
| author_facet | Mehmet Saffet SARIKAYA |
| author_sort | Mehmet Saffet SARIKAYA |
| collection | DOAJ |
| description | Türklerin İslamlaşması yerleşik ve yarı göçebe grupları arasında farklı boyutlarda gelişti. Şehir, kasaba vb. yerleşim birimlerinde devletin himayesinde ve eğitim geleneğine bağlı olarak kitabi din anlayışına uygun bir İslamlaşma yaşandı. Yarı göçebe zümreler arasında ise kitabi dinden farklı “popüler İslam/halk İslam’ı” şeklinde ifade edilebilecek bir Müslümanlık hâkim oldu. Halk İslam’ının gelişmesinde aktif rol, büyük ölçüde kendilerini dine hizmete adayan gezgin dervişlerindi. Daha sonra Abdalân-ı Rûm diye adlandırılan bu gezgin dervişlerin bir kısmı tekke ve zaviye kurarak, Barkan’ın kolanizatör/yerleşimci diye nitelemesini hak edecek şekilde yarı göçebe halkın yerleşik hayata geçerek ziraî kültüre alışmalarına zemin hazırladılar. Diğer taraftan tekke ve zaviye çevresinde tarikat erkânı ve tasavvufî düşünceyle bütünleşen dini bir hayat söz konusuydu. Bununla birlikte şehirlisi ve göçebesiyle Türkler, temelde Orta Asya’dan getirdikleri aynı inanç formlarına ve inanç motiflerine sahiptiler. Nitekim bu inanç yapısının oluşturduğu gaza ruhuyla halk şehirlisiyle, köylüsüyle ve göçebesiyle, dinin ve devletin bekası için birlikte mücadele etmekten geri durmadılar. Bu makalede 13. yüzyılda gelişen bu sürecin Hacı Bektaş Veli’nin şahsında Bektaşiliğe evrilen boyutu irdelenmeye çalışılacaktır. Bu yapılırken öncelikle Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanan Melâmiyye, Yeseviyye, Kübreviyye, Sühreverdiyye gibi dönemin tarikat çevresi irdelenecektir. Anadolu’da Vefâiyye bağlamında Babaîliğin yansımaları ele alınacak ve Hacı Bektaş-Ahi Evran ilişkisi dikkate alınarak Ahiliğin dönemin dini hayatına etkilerine işaret edilecektir. Nihayet Hacı Bektaş Veli’nin eserleri bağlamında onun dini-tasavvufî anlayışının temel esasları ortaya konulacaktır. |
| first_indexed | 2024-04-10T14:02:33Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-c2a8b3b65d424be18813c599e7f2c4a4 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 1306-8253 2147-9895 |
| language | deu |
| last_indexed | 2024-04-10T14:02:33Z |
| publishDate | 2022-06-01 |
| publisher | Ankara Haci Bayram Veli University |
| record_format | Article |
| series | Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi |
| spelling | doaj.art-c2a8b3b65d424be18813c599e7f2c4a42023-02-15T16:10:11ZdeuAnkara Haci Bayram Veli UniversityTürk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi1306-82532147-98952022-06-01102211233461613. Yüzyıl Türkiye’sinde Dini-Tasavvufi Hayat ve Hacı Bektaş VeliMehmet Saffet SARIKAYA0Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Mezhepleri Tarihi Anabilim DalıTürklerin İslamlaşması yerleşik ve yarı göçebe grupları arasında farklı boyutlarda gelişti. Şehir, kasaba vb. yerleşim birimlerinde devletin himayesinde ve eğitim geleneğine bağlı olarak kitabi din anlayışına uygun bir İslamlaşma yaşandı. Yarı göçebe zümreler arasında ise kitabi dinden farklı “popüler İslam/halk İslam’ı” şeklinde ifade edilebilecek bir Müslümanlık hâkim oldu. Halk İslam’ının gelişmesinde aktif rol, büyük ölçüde kendilerini dine hizmete adayan gezgin dervişlerindi. Daha sonra Abdalân-ı Rûm diye adlandırılan bu gezgin dervişlerin bir kısmı tekke ve zaviye kurarak, Barkan’ın kolanizatör/yerleşimci diye nitelemesini hak edecek şekilde yarı göçebe halkın yerleşik hayata geçerek ziraî kültüre alışmalarına zemin hazırladılar. Diğer taraftan tekke ve zaviye çevresinde tarikat erkânı ve tasavvufî düşünceyle bütünleşen dini bir hayat söz konusuydu. Bununla birlikte şehirlisi ve göçebesiyle Türkler, temelde Orta Asya’dan getirdikleri aynı inanç formlarına ve inanç motiflerine sahiptiler. Nitekim bu inanç yapısının oluşturduğu gaza ruhuyla halk şehirlisiyle, köylüsüyle ve göçebesiyle, dinin ve devletin bekası için birlikte mücadele etmekten geri durmadılar. Bu makalede 13. yüzyılda gelişen bu sürecin Hacı Bektaş Veli’nin şahsında Bektaşiliğe evrilen boyutu irdelenmeye çalışılacaktır. Bu yapılırken öncelikle Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanan Melâmiyye, Yeseviyye, Kübreviyye, Sühreverdiyye gibi dönemin tarikat çevresi irdelenecektir. Anadolu’da Vefâiyye bağlamında Babaîliğin yansımaları ele alınacak ve Hacı Bektaş-Ahi Evran ilişkisi dikkate alınarak Ahiliğin dönemin dini hayatına etkilerine işaret edilecektir. Nihayet Hacı Bektaş Veli’nin eserleri bağlamında onun dini-tasavvufî anlayışının temel esasları ortaya konulacaktır.https://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/3250 |
| spellingShingle | Mehmet Saffet SARIKAYA 13. Yüzyıl Türkiye’sinde Dini-Tasavvufi Hayat ve Hacı Bektaş Veli Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi |
| title | 13. Yüzyıl Türkiye’sinde Dini-Tasavvufi Hayat ve Hacı Bektaş Veli |
| title_full | 13. Yüzyıl Türkiye’sinde Dini-Tasavvufi Hayat ve Hacı Bektaş Veli |
| title_fullStr | 13. Yüzyıl Türkiye’sinde Dini-Tasavvufi Hayat ve Hacı Bektaş Veli |
| title_full_unstemmed | 13. Yüzyıl Türkiye’sinde Dini-Tasavvufi Hayat ve Hacı Bektaş Veli |
| title_short | 13. Yüzyıl Türkiye’sinde Dini-Tasavvufi Hayat ve Hacı Bektaş Veli |
| title_sort | 13 yuzyil turkiye sinde dini tasavvufi hayat ve haci bektas veli |
| url | https://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/3250 |
| work_keys_str_mv | AT mehmetsaffetsarikaya 13yuzyılturkiyesindedinitasavvufihayatvehacıbektasveli |