Źródła dochodów klasztoru klarysek w Gnieźnie pod koniec XVI wieku na podstawie rękopisu „Regestrum 1593”
W artykule zestawiono czynsze i naturalia oraz inne grupy dochodów, które otrzymywał klasztor klarysek w Gnieźnie z dóbr wiejskich i miejskich pod koniec XVI wieku. Analizę przeprowadzono na podstawie najstarszego tego typu źródła powstałego w tym konwencie, zachowanego w formie rękopisu, zatytułowa...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences
2020-08-01
|
| Series: | Kwartalnik Historii Kultury Materialnej |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/2384 |
| _version_ | 1798024020779597824 |
|---|---|
| author | Olga Miriam Przybyłowicz |
| author_facet | Olga Miriam Przybyłowicz |
| author_sort | Olga Miriam Przybyłowicz |
| collection | DOAJ |
| description | W artykule zestawiono czynsze i naturalia oraz inne grupy dochodów, które otrzymywał klasztor klarysek w Gnieźnie z dóbr wiejskich i miejskich pod koniec XVI wieku. Analizę przeprowadzono na podstawie najstarszego tego typu źródła powstałego w tym konwencie, zachowanego w formie rękopisu, zatytułowanego „Regestrum censuum de bonis de bonis Monialium S[anctae] Clarae Gnesnensis 1593”.
Zawiera on szczegółowe dane o należnościach przekazywanych przez poddanych z dóbr wiejskich, które klasztor otrzymał jako uposażenie w pierwszym okresie fundacji od księcia wielkopolskiego Przemysła II, tj. w dwóch ostatnich dekadach XIII w., oraz z kilku innych wsi, uzyskanych na mocy nadania Zygmunta Starego w 1546 r. Analizowany rejestr obejmuje również zobowiązania mieszkańców Kostrzyna, które było własnością konwentu od końca XIII stulecia, na mocy łaski księcia Władysława Łokietka, a ponadto dochody czerpane przez wspólnotę z miasta Gniezna. Na podstawie zebranych danych nie sposób jednak określić, jaki był poziom życia zakonnic i realne dochody konwentu, gdyż liczby podane w tabelach (1-4), prezentujące świadczenia pieniężne i w naturaliach, stanowiły tylko jedno ze źródeł utrzymania klasztoru. Być może było to źródło najważniejsze, ale były też inne, tworzące budżet każdej wspólnoty, tj. zapisy, legaty, fundusze mszalne, darowizny i posagi. Wydaje się, że dochody z dóbr wiejskich i miejskich klarysek gnieźnieńskich przeznaczane były na potrzeby własne, na utrzymanie zakonnic i całej wspólnoty klasztornej. Jedynie rozmiar hodowli owiec w folwarkach może wskazywać na czerpanie przez klaryski zysków z tej gałęzi gospodarki, tym bardziej, że w Wielkopolsce od drugiej połowy XVI stulecia rosło zapotrzebowanie na wełnę. Brak rachunków z tego okresu nie pozwala jednak na określenie skali dochodów z tego tytułu. Podobnie niemożliwe jest stwierdzenie, w jakim stopniu czynsze i naturalia z dóbr wiejskich oraz dochody miejskie wystarczały na zabezpieczenie bytu wspólnoty. Wydaje się, m.in. na podstawie analogii do modelu funkcjonowania klasztorów innych zgromadzeń w tej epoce, że to właśnie dochody z dóbr ziemskich były podstawą utrzymania omawianego konwentu. Z powodu jednak braku innych rodzajów źródeł z drugiej połowy XVI stulecia nie można nakreślić struktury całości dochodów oraz kosztów ponoszonych przez wspólnotę, która wraz z familią w badanym okresie mogła liczyć ok. 30-40 osób. |
| first_indexed | 2024-04-11T17:56:56Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-d1b10d61788147f68fe4236410d89ebe |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 0023-5881 2719-6496 |
| language | English |
| last_indexed | 2024-04-11T17:56:56Z |
| publishDate | 2020-08-01 |
| publisher | Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences |
| record_format | Article |
| series | Kwartalnik Historii Kultury Materialnej |
| spelling | doaj.art-d1b10d61788147f68fe4236410d89ebe2022-12-22T04:10:46ZengInstitute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of SciencesKwartalnik Historii Kultury Materialnej0023-58812719-64962020-08-0168210.23858/KHKM68.2020.2.003Źródła dochodów klasztoru klarysek w Gnieźnie pod koniec XVI wieku na podstawie rękopisu „Regestrum 1593”Olga Miriam Przybyłowicz0Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Al. Solidarności 105, 00-140 WarszawaW artykule zestawiono czynsze i naturalia oraz inne grupy dochodów, które otrzymywał klasztor klarysek w Gnieźnie z dóbr wiejskich i miejskich pod koniec XVI wieku. Analizę przeprowadzono na podstawie najstarszego tego typu źródła powstałego w tym konwencie, zachowanego w formie rękopisu, zatytułowanego „Regestrum censuum de bonis de bonis Monialium S[anctae] Clarae Gnesnensis 1593”. Zawiera on szczegółowe dane o należnościach przekazywanych przez poddanych z dóbr wiejskich, które klasztor otrzymał jako uposażenie w pierwszym okresie fundacji od księcia wielkopolskiego Przemysła II, tj. w dwóch ostatnich dekadach XIII w., oraz z kilku innych wsi, uzyskanych na mocy nadania Zygmunta Starego w 1546 r. Analizowany rejestr obejmuje również zobowiązania mieszkańców Kostrzyna, które było własnością konwentu od końca XIII stulecia, na mocy łaski księcia Władysława Łokietka, a ponadto dochody czerpane przez wspólnotę z miasta Gniezna. Na podstawie zebranych danych nie sposób jednak określić, jaki był poziom życia zakonnic i realne dochody konwentu, gdyż liczby podane w tabelach (1-4), prezentujące świadczenia pieniężne i w naturaliach, stanowiły tylko jedno ze źródeł utrzymania klasztoru. Być może było to źródło najważniejsze, ale były też inne, tworzące budżet każdej wspólnoty, tj. zapisy, legaty, fundusze mszalne, darowizny i posagi. Wydaje się, że dochody z dóbr wiejskich i miejskich klarysek gnieźnieńskich przeznaczane były na potrzeby własne, na utrzymanie zakonnic i całej wspólnoty klasztornej. Jedynie rozmiar hodowli owiec w folwarkach może wskazywać na czerpanie przez klaryski zysków z tej gałęzi gospodarki, tym bardziej, że w Wielkopolsce od drugiej połowy XVI stulecia rosło zapotrzebowanie na wełnę. Brak rachunków z tego okresu nie pozwala jednak na określenie skali dochodów z tego tytułu. Podobnie niemożliwe jest stwierdzenie, w jakim stopniu czynsze i naturalia z dóbr wiejskich oraz dochody miejskie wystarczały na zabezpieczenie bytu wspólnoty. Wydaje się, m.in. na podstawie analogii do modelu funkcjonowania klasztorów innych zgromadzeń w tej epoce, że to właśnie dochody z dóbr ziemskich były podstawą utrzymania omawianego konwentu. Z powodu jednak braku innych rodzajów źródeł z drugiej połowy XVI stulecia nie można nakreślić struktury całości dochodów oraz kosztów ponoszonych przez wspólnotę, która wraz z familią w badanym okresie mogła liczyć ok. 30-40 osób.https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/2384nowożytnośćmonastycyzmgospodarkaklaryskiGniezno |
| spellingShingle | Olga Miriam Przybyłowicz Źródła dochodów klasztoru klarysek w Gnieźnie pod koniec XVI wieku na podstawie rękopisu „Regestrum 1593” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej nowożytność monastycyzm gospodarka klaryski Gniezno |
| title | Źródła dochodów klasztoru klarysek w Gnieźnie pod koniec XVI wieku na podstawie rękopisu „Regestrum 1593” |
| title_full | Źródła dochodów klasztoru klarysek w Gnieźnie pod koniec XVI wieku na podstawie rękopisu „Regestrum 1593” |
| title_fullStr | Źródła dochodów klasztoru klarysek w Gnieźnie pod koniec XVI wieku na podstawie rękopisu „Regestrum 1593” |
| title_full_unstemmed | Źródła dochodów klasztoru klarysek w Gnieźnie pod koniec XVI wieku na podstawie rękopisu „Regestrum 1593” |
| title_short | Źródła dochodów klasztoru klarysek w Gnieźnie pod koniec XVI wieku na podstawie rękopisu „Regestrum 1593” |
| title_sort | zrodla dochodow klasztoru klarysek w gnieznie pod koniec xvi wieku na podstawie rekopisu regestrum 1593 |
| topic | nowożytność monastycyzm gospodarka klaryski Gniezno |
| url | https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/2384 |
| work_keys_str_mv | AT olgamiriamprzybyłowicz zrodładochodowklasztoruklarysekwgniezniepodkoniecxviwiekunapodstawierekopisuregestrum1593 |