پهنه‌بندی استان‌های ایران براساس حمایت از تولیدکنندگان گندم در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی

سیاست­‌های حمایتی اجرا شده از سوی دولت برای محصول راهبردی گندم در بخش کشاورزی ایران با آثار توزیعی متفاوت در استان­‌های کشور از اهمیت چشمگیری برخوردار است. در پژوهش حاضر، ضمن محاسبۀ انواع شاخص‌های حمایت از قیمت بازاری (MPS)، پرداخت‌های بودجه‌ای (BP) و برآورد حمایت از تولیدکننده (PSE) در دورة زمانی ب...

Full description

Bibliographic Details
Main Authors: الهام مهرپرور حسینی, حامد رفیعی, نرگس شاه‌نباتی, مهدیس عارف‌پور
Format: Article
Language:fas
Published: Agricultural Planning, Economics, and Rural Development Research Institute (APERDRI) 2023-11-01
Series:اقتصاد کشاورزی و توسعه
Subjects:
Online Access:http://aead.agri-peri.ac.ir/article_128525_a42380757fc894c37009d896587bb306.pdf
_version_ 1797292732746563584
author الهام مهرپرور حسینی
حامد رفیعی
نرگس شاه‌نباتی
مهدیس عارف‌پور
author_facet الهام مهرپرور حسینی
حامد رفیعی
نرگس شاه‌نباتی
مهدیس عارف‌پور
author_sort الهام مهرپرور حسینی
collection DOAJ
description سیاست­‌های حمایتی اجرا شده از سوی دولت برای محصول راهبردی گندم در بخش کشاورزی ایران با آثار توزیعی متفاوت در استان­‌های کشور از اهمیت چشمگیری برخوردار است. در پژوهش حاضر، ضمن محاسبۀ انواع شاخص‌های حمایت از قیمت بازاری (MPS)، پرداخت‌های بودجه‌ای (BP) و برآورد حمایت از تولیدکننده (PSE) در دورة زمانی برنامه‌های سوم تا پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران، رابطة همبستگی آنها با عملکرد در واحد سطح تولید گندم دیم و آبی بررسی شد و سپس، به ‏منظور برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری، استان‌ها با الگوریتم کی‏‌میانگین در خوشه‌های همگن دسته‌بندی شدند. نتایج پژوهش نشان داد که با وجود اجرای سیاست‌های یکسان در سراسر کشور، مقادیر حمایت از قیمت بازاری، حمایت بودجه‌ای و حمایت کل از تولیدکنندگان، به ‏دلیل تفاوت‌های اقلیمی، رفتار تولیدکنندگان در مدیریت مزرعه، فناوری، بهره‌وری، مزیت‌های نسبی هزینه‌ای و تولیدی و فاصله از گمرک، متفاوت است، به‏ گونه‌‏ای که گندم‌کاران استان‌های با بهره‌وری کمتر مقدار بیشتری حمایت در هر کیلوگرم محصول گندم دریافت می‌کنند؛ همچنین، سیاست‌های قیمتی در اغلب سال‌ها موجب حمایت از تولیدکنندگان نشده و اما بر اساس نتایج برآورد شاخص PSE، در برنامه‌های سوم تا پنجم توسعه، حمایت از کشاورزان همه خوشه‌ها، به‏ ترتیب، با میانگین 882، 1549 و 1200 ریال در هر کیلوگرم تحقق یافته و برخلاف شاخص BP، شاخص‌های MPS و PSE در بیشتر استان‌ها رابطه مثبت و معنی‌دار با عملکرد گندم آبی داشته است. در نهایت، پیشنهاد شد که با مد نظر قرار دادن تفاوت‌های خوشه‌ها، برای خوشه‌های با بهره‌وری بالاتر، بسته‌های سیاستی قیمتی و بودجه‌ای متنوع با سطح پوشش حمایتی بالاتر و متناسب با الگوی بهینه مصرف نهاده‌های کشاورزان منتخب طرح‌ریزی شود. همچنین، شایسته است که با تغییر الگوی سیاست‌ها از حمایت قیمتی به حمایت‌های بودجه‌ای، از یک‏سو، حفظ قیمت محصولات نزدیک به قیمت جهانی و از سوی دیگر، جلوگیری از دخالت مستقیم دولت در بازار محصول گندم در دستور کار سیاست‏گذاران قرار گیرد.
first_indexed 2024-03-07T20:01:33Z
format Article
id doaj.art-d77510374f2647ac82db2c0c0cdb2a49
institution Directory Open Access Journal
issn 1022-4211
2645-6443
language fas
last_indexed 2024-03-07T20:01:33Z
publishDate 2023-11-01
publisher Agricultural Planning, Economics, and Rural Development Research Institute (APERDRI)
record_format Article
series اقتصاد کشاورزی و توسعه
spelling doaj.art-d77510374f2647ac82db2c0c0cdb2a492024-02-28T08:10:53ZfasAgricultural Planning, Economics, and Rural Development Research Institute (APERDRI)اقتصاد کشاورزی و توسعه1022-42112645-64432023-11-0131313010.30490/aead.2023.355451.1367128525پهنه‌بندی استان‌های ایران براساس حمایت از تولیدکنندگان گندم در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگیالهام مهرپرور حسینی0حامد رفیعی1نرگس شاه‌نباتی2مهدیس عارف‌پور3دانش‌آموختۀ دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.نویسندة مسئول و استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.دانش‌آموختۀ دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.سیاست­‌های حمایتی اجرا شده از سوی دولت برای محصول راهبردی گندم در بخش کشاورزی ایران با آثار توزیعی متفاوت در استان­‌های کشور از اهمیت چشمگیری برخوردار است. در پژوهش حاضر، ضمن محاسبۀ انواع شاخص‌های حمایت از قیمت بازاری (MPS)، پرداخت‌های بودجه‌ای (BP) و برآورد حمایت از تولیدکننده (PSE) در دورة زمانی برنامه‌های سوم تا پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران، رابطة همبستگی آنها با عملکرد در واحد سطح تولید گندم دیم و آبی بررسی شد و سپس، به ‏منظور برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری، استان‌ها با الگوریتم کی‏‌میانگین در خوشه‌های همگن دسته‌بندی شدند. نتایج پژوهش نشان داد که با وجود اجرای سیاست‌های یکسان در سراسر کشور، مقادیر حمایت از قیمت بازاری، حمایت بودجه‌ای و حمایت کل از تولیدکنندگان، به ‏دلیل تفاوت‌های اقلیمی، رفتار تولیدکنندگان در مدیریت مزرعه، فناوری، بهره‌وری، مزیت‌های نسبی هزینه‌ای و تولیدی و فاصله از گمرک، متفاوت است، به‏ گونه‌‏ای که گندم‌کاران استان‌های با بهره‌وری کمتر مقدار بیشتری حمایت در هر کیلوگرم محصول گندم دریافت می‌کنند؛ همچنین، سیاست‌های قیمتی در اغلب سال‌ها موجب حمایت از تولیدکنندگان نشده و اما بر اساس نتایج برآورد شاخص PSE، در برنامه‌های سوم تا پنجم توسعه، حمایت از کشاورزان همه خوشه‌ها، به‏ ترتیب، با میانگین 882، 1549 و 1200 ریال در هر کیلوگرم تحقق یافته و برخلاف شاخص BP، شاخص‌های MPS و PSE در بیشتر استان‌ها رابطه مثبت و معنی‌دار با عملکرد گندم آبی داشته است. در نهایت، پیشنهاد شد که با مد نظر قرار دادن تفاوت‌های خوشه‌ها، برای خوشه‌های با بهره‌وری بالاتر، بسته‌های سیاستی قیمتی و بودجه‌ای متنوع با سطح پوشش حمایتی بالاتر و متناسب با الگوی بهینه مصرف نهاده‌های کشاورزان منتخب طرح‌ریزی شود. همچنین، شایسته است که با تغییر الگوی سیاست‌ها از حمایت قیمتی به حمایت‌های بودجه‌ای، از یک‏سو، حفظ قیمت محصولات نزدیک به قیمت جهانی و از سوی دیگر، جلوگیری از دخالت مستقیم دولت در بازار محصول گندم در دستور کار سیاست‏گذاران قرار گیرد.http://aead.agri-peri.ac.ir/article_128525_a42380757fc894c37009d896587bb306.pdfالگوریتم خوشه‌بندیکی‏ میانگینبرآورد حمایت از تولید‌کنندهحمایت قیمت بازاریخرید تضمینیگندم
spellingShingle الهام مهرپرور حسینی
حامد رفیعی
نرگس شاه‌نباتی
مهدیس عارف‌پور
پهنه‌بندی استان‌های ایران براساس حمایت از تولیدکنندگان گندم در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
اقتصاد کشاورزی و توسعه
الگوریتم خوشه‌بندی
کی‏ میانگین
برآورد حمایت از تولید‌کننده
حمایت قیمت بازاری
خرید تضمینی
گندم
title پهنه‌بندی استان‌های ایران براساس حمایت از تولیدکنندگان گندم در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
title_full پهنه‌بندی استان‌های ایران براساس حمایت از تولیدکنندگان گندم در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
title_fullStr پهنه‌بندی استان‌های ایران براساس حمایت از تولیدکنندگان گندم در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
title_full_unstemmed پهنه‌بندی استان‌های ایران براساس حمایت از تولیدکنندگان گندم در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
title_short پهنه‌بندی استان‌های ایران براساس حمایت از تولیدکنندگان گندم در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
title_sort پهنه‌بندی استان‌های ایران براساس حمایت از تولیدکنندگان گندم در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
topic الگوریتم خوشه‌بندی
کی‏ میانگین
برآورد حمایت از تولید‌کننده
حمایت قیمت بازاری
خرید تضمینی
گندم
url http://aead.agri-peri.ac.ir/article_128525_a42380757fc894c37009d896587bb306.pdf
work_keys_str_mv AT ạlhạmmhrprwrḥsyny phnhbndyạstạnhạyạyrạnbrạsạsḥmạytạztwlydḵnndgạngndmdrbrnạmhhạytwsʿhạqtṣạdyạjtmạʿywfrhngy
AT ḥạmdrfyʿy phnhbndyạstạnhạyạyrạnbrạsạsḥmạytạztwlydḵnndgạngndmdrbrnạmhhạytwsʿhạqtṣạdyạjtmạʿywfrhngy
AT nrgssẖạhnbạty phnhbndyạstạnhạyạyrạnbrạsạsḥmạytạztwlydḵnndgạngndmdrbrnạmhhạytwsʿhạqtṣạdyạjtmạʿywfrhngy
AT mhdysʿạrfpwr phnhbndyạstạnhạyạyrạnbrạsạsḥmạytạztwlydḵnndgạngndmdrbrnạmhhạytwsʿhạqtṣạdyạjtmạʿywfrhngy