رویکرد صرف ساخت‌بنیاد به تحلیل صفت‌های مرکب ساخته‌شده از «-ساز» در فارسی
در پژوهش حاضر کوشش شد تا طرحواره‌های ساخت‌بنیاد مربوط به واژه‌های مرکب ساخته‌شده توسط ستاک حال فعل «ساز» در فارسی را در چارچوب نظریه صرف ساخت‌بنیاد مشخص کنیم (بوی، 2010). به این منظور، تعداد ۱۵۰ واژه مرکب از منبع‌های گوناگون از جمله پیکره فارسی بیجن‌خان، رمان‌های فارسی و برخی از وبگاه‌های فارسی گردآ...
| Main Authors: | , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Alzahra University
2024-01-01
|
| Series: | زبان پژوهی |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://zabanpazhuhi.alzahra.ac.ir/article_7474_10c7e844de224f61d4b0bc106f0a160b.pdf |
| _version_ | 1797295906078326784 |
|---|---|
| author | زلفا ایمانی فریبا قطره سمیه حنان |
| author_facet | زلفا ایمانی فریبا قطره سمیه حنان |
| author_sort | زلفا ایمانی |
| collection | DOAJ |
| description | در پژوهش حاضر کوشش شد تا طرحواره‌های ساخت‌بنیاد مربوط به واژه‌های مرکب ساخته‌شده توسط ستاک حال فعل «ساز» در فارسی را در چارچوب نظریه صرف ساخت‌بنیاد مشخص کنیم (بوی، 2010). به این منظور، تعداد ۱۵۰ واژه مرکب از منبع‌های گوناگون از جمله پیکره فارسی بیجن‌خان، رمان‌های فارسی و برخی از وبگاه‌های فارسی گردآوری شد. پس از گردآوری داده‌ها، آن‌ها را بر اساس عناصر پیش‌کلامی جدول‌بندی و از یک‌دیگر متمایز کردیم. پس از آن، مقایسه‌ای انجام شد و در نتیجه نشان داده شد که می‌توان یک طرحواره کلی ساخت‌بنیاد داشت که ۵ زیرطرحواره را در درون خود دارد. بی‌گمان، طرحواره گسترده بیانگر ساختی است که توسط آن یک اسم (عنصر ما قبل فعل) با عنصر فعلی (ستاک ِ حال ِ فعل ِ «ساز») ترکیب می شود و صفتی می‌سازد که دلالت بر فاعل یک فعل دارد، یعنی عامل ساختن یک شی. با این وجود، در میان همة داده‌ها دو استثنا وجود داشت: یکی واژه مرکبی که با وجود شباهت به ترکیبات دیگر از نظر ساخت، نقش معنایی کنش‌پذیر را نشان می‌دهد: «دست‌ساز»، اشاره به شیئی که با دست ساخته می‌شود و همچنین ترکیب «جاساز». (شیء جاسازی‌شده)، در حالی که در دیگر ترکیبات، ستاک به‌معنای عاملی است که ایجاد می‌کند یا می‌سازد. در نتیجه، همان‌گونه که انتظار می‌رود، دو طرحواره ساخت‌بنیاد گسترده به دست آمده‌است: یکی مربوط به کنشگر و دیگری مربوط به کنش‌ور. |
| first_indexed | 2024-03-07T21:55:41Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-db8de2b0be92428598f36d777ac8b9e8 |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 2008-8833 2538-1989 |
| language | fas |
| last_indexed | 2024-03-07T21:55:41Z |
| publishDate | 2024-01-01 |
| publisher | Alzahra University |
| record_format | Article |
| series | زبان پژوهی |
| spelling | doaj.art-db8de2b0be92428598f36d777ac8b9e82024-02-24T13:47:41ZfasAlzahra Universityزبان پژوهی2008-88332538-19892024-01-01154920522010.22051/jlr.2023.42218.22407474رویکرد صرف ساخت‌بنیاد به تحلیل صفت‌های مرکب ساخته‌شده از «-ساز» در فارسیزلفا ایمانی0فریبا قطره1سمیه حنان2دکترای زبان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، ایراندانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایراندانشجوی دکترای زبان‌شناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایراندر پژوهش حاضر کوشش شد تا طرحواره‌های ساخت‌بنیاد مربوط به واژه‌های مرکب ساخته‌شده توسط ستاک حال فعل «ساز» در فارسی را در چارچوب نظریه صرف ساخت‌بنیاد مشخص کنیم (بوی، 2010). به این منظور، تعداد ۱۵۰ واژه مرکب از منبع‌های گوناگون از جمله پیکره فارسی بیجن‌خان، رمان‌های فارسی و برخی از وبگاه‌های فارسی گردآوری شد. پس از گردآوری داده‌ها، آن‌ها را بر اساس عناصر پیش‌کلامی جدول‌بندی و از یک‌دیگر متمایز کردیم. پس از آن، مقایسه‌ای انجام شد و در نتیجه نشان داده شد که می‌توان یک طرحواره کلی ساخت‌بنیاد داشت که ۵ زیرطرحواره را در درون خود دارد. بی‌گمان، طرحواره گسترده بیانگر ساختی است که توسط آن یک اسم (عنصر ما قبل فعل) با عنصر فعلی (ستاک ِ حال ِ فعل ِ «ساز») ترکیب می شود و صفتی می‌سازد که دلالت بر فاعل یک فعل دارد، یعنی عامل ساختن یک شی. با این وجود، در میان همة داده‌ها دو استثنا وجود داشت: یکی واژه مرکبی که با وجود شباهت به ترکیبات دیگر از نظر ساخت، نقش معنایی کنش‌پذیر را نشان می‌دهد: «دست‌ساز»، اشاره به شیئی که با دست ساخته می‌شود و همچنین ترکیب «جاساز». (شیء جاسازی‌شده)، در حالی که در دیگر ترکیبات، ستاک به‌معنای عاملی است که ایجاد می‌کند یا می‌سازد. در نتیجه، همان‌گونه که انتظار می‌رود، دو طرحواره ساخت‌بنیاد گسترده به دست آمده‌است: یکی مربوط به کنشگر و دیگری مربوط به کنش‌ور.https://zabanpazhuhi.alzahra.ac.ir/article_7474_10c7e844de224f61d4b0bc106f0a160b.pdfواژة مرکبصرف ساخت بنیادستاکطرحوارهجنبه معنایی |
| spellingShingle | زلفا ایمانی فریبا قطره سمیه حنان رویکرد صرف ساخت‌بنیاد به تحلیل صفت‌های مرکب ساخته‌شده از «-ساز» در فارسی زبان پژوهی واژة مرکب صرف ساخت بنیاد ستاک طرحواره جنبه معنایی |
| title | رویکرد صرف ساخت‌بنیاد به تحلیل صفت‌های مرکب ساخته‌شده از «-ساز» در فارسی |
| title_full | رویکرد صرف ساخت‌بنیاد به تحلیل صفت‌های مرکب ساخته‌شده از «-ساز» در فارسی |
| title_fullStr | رویکرد صرف ساخت‌بنیاد به تحلیل صفت‌های مرکب ساخته‌شده از «-ساز» در فارسی |
| title_full_unstemmed | رویکرد صرف ساخت‌بنیاد به تحلیل صفت‌های مرکب ساخته‌شده از «-ساز» در فارسی |
| title_short | رویکرد صرف ساخت‌بنیاد به تحلیل صفت‌های مرکب ساخته‌شده از «-ساز» در فارسی |
| title_sort | رویکرد صرف ساخت‌بنیاد به تحلیل صفت‌های مرکب ساخته‌شده از ساز در فارسی |
| topic | واژة مرکب صرف ساخت بنیاد ستاک طرحواره جنبه معنایی |
| url | https://zabanpazhuhi.alzahra.ac.ir/article_7474_10c7e844de224f61d4b0bc106f0a160b.pdf |
| work_keys_str_mv | AT zlfạạymạny rwyḵrdṣrfsạkẖtbnyạdbhtḥlylṣfthạymrḵbsạkẖthsẖdhạzsạzdrfạrsy AT frybạqṭrh rwyḵrdṣrfsạkẖtbnyạdbhtḥlylṣfthạymrḵbsạkẖthsẖdhạzsạzdrfạrsy AT smyhḥnạn rwyḵrdṣrfsạkẖtbnyạdbhtḥlylṣfthạymrḵbsạkẖthsẖdhạzsạzdrfạrsy |