Türk-İslâm Edebiyatında Besmelenâme Türü ve Besmele İçerikli Metinlerin Tasnifine Dair Bir Deneme
İslâmiyet’in temel ögelerinden olan besmele, işlerin hayırla ile sona ermesi için mutlaka telaffuz edilmesi gerektiği söylenen ve Allah’ın rahmetinden yardım beklenildiği ifade edilen bir iltica lafzıdır. Kur’ân-ı Kerîm içerisinde Neml Sûresi’nde geçen besmele, edebiyatta da önemli bir yer edinmiş v...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | Arabic |
| Published: |
Trabzon University
2020-12-01
|
| Series: | Trabzon İlahiyat Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1347348 |
| _version_ | 1797221455948152832 |
|---|---|
| author | Emrah Bilgin |
| author_facet | Emrah Bilgin |
| author_sort | Emrah Bilgin |
| collection | DOAJ |
| description | İslâmiyet’in temel ögelerinden olan besmele, işlerin hayırla ile sona ermesi için mutlaka telaffuz edilmesi gerektiği söylenen ve Allah’ın rahmetinden yardım beklenildiği ifade edilen bir iltica lafzıdır. Kur’ân-ı Kerîm içerisinde Neml Sûresi’nde geçen besmele, edebiyatta da önemli bir yer edinmiş ve besmelenin klasik dönem eserlerinin başında yazılması da bir gelenek hâline gelmiştir. Bu çalışmada öncelikle besmeleye dair bilgi verilmiş, ardından besmelenâmeler konularına ve edebî tarzlara göre tasnif edilmiştir. Muhtevalarına göre besmelenâme türündeki manzumeler üç grupta incelenmiştir. Bunlar besmelenin sırlarının, faziletlerinin ve işe besmele ile başlamanın öneminin anlatıldığı metinlerdir. Ayrıca besmelenâmeler üslup bakımından da tetkik edilmiştir. Bu türdeki şiirlerde tespit edilebilen edebî tarzlar; tavsif, nasihatnâme, tahkiye, hasb-i hâl ve duânâme üsluplarıdır. Tasnifte her bir başlık altında ilgili başlığa dâhil olduğu düşünülen örnek metinler verilmiştir. Sadece besmele ifadesinin yazıldığı eserlerle birlikte -manzum ya da mensur- besmele konulu eserler de yazılmıştır. Konunun tamamıyla besmele, besmele ile işe başlamak ve önemi ya da besmelenin tanım ya da tavsifine ayrıldığı bu türün örnekleri, başlı başına bir türü oluşturabilecek özelliklere sahiptir. Bu vesile ile bazı çalışmalar içerisinde sadece adı geçen bu türün özellikleri, tespit edilen örneklerden faydalanılarak üzerinden makale içerisinde çıkarılmaya çalışılmıştır. |
| first_indexed | 2024-03-12T00:59:34Z |
| format | Article |
| id | doaj.art-e42e302d67f04da8b41f4a9bb9d73fba |
| institution | Directory Open Access Journal |
| issn | 2651-4559 2651-4567 |
| language | Arabic |
| last_indexed | 2024-04-24T13:05:43Z |
| publishDate | 2020-12-01 |
| publisher | Trabzon University |
| record_format | Article |
| series | Trabzon İlahiyat Dergisi |
| spelling | doaj.art-e42e302d67f04da8b41f4a9bb9d73fba2024-04-05T08:15:34ZaraTrabzon UniversityTrabzon İlahiyat Dergisi2651-45592651-45672020-12-01728711710.33718/tid.8112351707Türk-İslâm Edebiyatında Besmelenâme Türü ve Besmele İçerikli Metinlerin Tasnifine Dair Bir DenemeEmrah Bilgin0Ardahan Üniversitesiİslâmiyet’in temel ögelerinden olan besmele, işlerin hayırla ile sona ermesi için mutlaka telaffuz edilmesi gerektiği söylenen ve Allah’ın rahmetinden yardım beklenildiği ifade edilen bir iltica lafzıdır. Kur’ân-ı Kerîm içerisinde Neml Sûresi’nde geçen besmele, edebiyatta da önemli bir yer edinmiş ve besmelenin klasik dönem eserlerinin başında yazılması da bir gelenek hâline gelmiştir. Bu çalışmada öncelikle besmeleye dair bilgi verilmiş, ardından besmelenâmeler konularına ve edebî tarzlara göre tasnif edilmiştir. Muhtevalarına göre besmelenâme türündeki manzumeler üç grupta incelenmiştir. Bunlar besmelenin sırlarının, faziletlerinin ve işe besmele ile başlamanın öneminin anlatıldığı metinlerdir. Ayrıca besmelenâmeler üslup bakımından da tetkik edilmiştir. Bu türdeki şiirlerde tespit edilebilen edebî tarzlar; tavsif, nasihatnâme, tahkiye, hasb-i hâl ve duânâme üsluplarıdır. Tasnifte her bir başlık altında ilgili başlığa dâhil olduğu düşünülen örnek metinler verilmiştir. Sadece besmele ifadesinin yazıldığı eserlerle birlikte -manzum ya da mensur- besmele konulu eserler de yazılmıştır. Konunun tamamıyla besmele, besmele ile işe başlamak ve önemi ya da besmelenin tanım ya da tavsifine ayrıldığı bu türün örnekleri, başlı başına bir türü oluşturabilecek özelliklere sahiptir. Bu vesile ile bazı çalışmalar içerisinde sadece adı geçen bu türün özellikleri, tespit edilen örneklerden faydalanılarak üzerinden makale içerisinde çıkarılmaya çalışılmıştır.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1347348turkish-islamic literaturedivan poetrybasmalabesmelenāmeliterary genrestürk-i̇slâm edebiyatıdivan şiiribesmelebesmelenâmeedebî türler |
| spellingShingle | Emrah Bilgin Türk-İslâm Edebiyatında Besmelenâme Türü ve Besmele İçerikli Metinlerin Tasnifine Dair Bir Deneme Trabzon İlahiyat Dergisi turkish-islamic literature divan poetry basmala besmelenāme literary genres türk-i̇slâm edebiyatı divan şiiri besmele besmelenâme edebî türler |
| title | Türk-İslâm Edebiyatında Besmelenâme Türü ve Besmele İçerikli Metinlerin Tasnifine Dair Bir Deneme |
| title_full | Türk-İslâm Edebiyatında Besmelenâme Türü ve Besmele İçerikli Metinlerin Tasnifine Dair Bir Deneme |
| title_fullStr | Türk-İslâm Edebiyatında Besmelenâme Türü ve Besmele İçerikli Metinlerin Tasnifine Dair Bir Deneme |
| title_full_unstemmed | Türk-İslâm Edebiyatında Besmelenâme Türü ve Besmele İçerikli Metinlerin Tasnifine Dair Bir Deneme |
| title_short | Türk-İslâm Edebiyatında Besmelenâme Türü ve Besmele İçerikli Metinlerin Tasnifine Dair Bir Deneme |
| title_sort | turk islam edebiyatinda besmelename turu ve besmele icerikli metinlerin tasnifine dair bir deneme |
| topic | turkish-islamic literature divan poetry basmala besmelenāme literary genres türk-i̇slâm edebiyatı divan şiiri besmele besmelenâme edebî türler |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1347348 |
| work_keys_str_mv | AT emrahbilgin turkislamedebiyatındabesmelenameturuvebesmeleiceriklimetinlerintasnifinedairbirdeneme |