بررسی دگرگونی‌های الگوهای معماری مساجد مردمی در ابتدای مدرنیته در ایران نمونه موردی: مساجد شهر قم در اوایل دوره‌ی پهلوی (1304-1340ش)
بررسی تاریخ معماری عامیانه ایران از موضوعات پژوهشی ضروری و نسبتاً مغفول مانده برای شناخت راه آیندة معماری است. این پژوهش به بخش خاصی از این معماری، یعنی مساجدی می‌پردازد که در دوران ممنوعیت‌های مذهبی رضاخانی و بعد از برداشتن آن در عمق بافت درهم‌پیچیدة شهری قم به تعداد زیاد ساخته شده است. این تحقیق ب...
| Main Authors: | , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Yazd University
2022-08-01
|
| Series: | معماری اقلیم گرم و خشک |
| Subjects: | |
| Online Access: | http://smb.yazd.ac.ir/article_2745_a60641778e472664a7f43e5776466989.pdf |
| Summary: | بررسی تاریخ معماری عامیانه ایران از موضوعات پژوهشی ضروری و نسبتاً مغفول مانده برای شناخت راه آیندة معماری است. این پژوهش به بخش خاصی از این معماری، یعنی مساجدی می‌پردازد که در دوران ممنوعیت‌های مذهبی رضاخانی و بعد از برداشتن آن در عمق بافت درهم‌پیچیدة شهری قم به تعداد زیاد ساخته شده است. این تحقیق با روش تفسیری ـ تاریخی زمینه‌های اجتماعی ـ سیاسی و کالبدی ظهور این دسته از بناها و تحلیل الگوهای فضایی آنها را بررسی کرده است. برای این پژوهش با بررسی میدانی، بیش از 50 مسجد متعلق به دوران 40ساله اوّل و دوم دوران پهلوی (قبل و بعد از مدرن‌سازی اجباری) شناسایی و به صورت اولیه تحلیل شد و از بین آنها، 20 مسجد (با سبک غیر سنّتی) که کمتر دچار تغییرات شده بودند، برای تحلیل عمیق انتخاب شد. در ضمن این مطالعه، دو الگوی مسجد بر فرازآب‌انبار و مساجد سرپوشیده، از لحاظ فضایی و عملکردی، به عنوان ویژگی‌های خاص مساجد مزبور شناسایی شد. درهمچنین ایجاد بالکن در داخل مساجد پدیده دیگری بود که ردپای آن در سنّت تکایا، پیگیری شد. از لحاظ ساختی و فرمی، الگوی تیرآهن و طاق‌ضربی آجری نمایان به همراه ستون‌های لوله‌ای، نمونه‌هایی از پدیده‌های خاص شناسایی شده برای این مساجد بود و در کنار آن، استفاده از پنجره‌های باریک عریض یا طویل مطابق سبک مدرن و کتابخانه در مساجد، از مواردی بود که در امتداد تحول مدرن در این مساجد ارزیابی گردید. در مورد علت‌یابی این پدیده‌ها که پرسش اصلی این مقاله بود، رویکرد جامعه در واکنش به سیاست مدرن‌سازی رضاشاهی و تلاش عامه برای استفاده از پتانسیل‌های محلی برای حفظ قالب‌های فرهنگی در مقابل خواست حکومتی به عنوان یافته‌های اصلی ارائه شده است. |
|---|---|
| ISSN: | 2645-3711 2645-372X |