Iragankortasunaren dinamikaz zubereran: kasu adierazpen bikoitzekiko baliobiko aditzak Maisterren Jesü Kristen imitazionean
Artikulu honetan, Martin Maisterren zubererazko Jesü Kristen imitazionea obran (1757) baliobiko aditz batzuen erabilera aztertu da, hain zuzen Zuberoan gaur egun kasu adierazpen bikoitzekiko (edo hirukoitzekiko) baliobiko diren aditzak. Liburu horretan autoreak izan aditz laguntzailearekiko erai...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Gobierno de Navarra
2010-12-01
|
| Series: | Fontes Linguae Vasconum |
| Subjects: | |
| Online Access: | http://www.culturanavarra.es/uploads/files/04_Battitttu_FLV%20112.pdf |
| Summary: | Artikulu honetan, Martin Maisterren zubererazko Jesü Kristen imitazionea
obran (1757) baliobiko aditz batzuen erabilera aztertu da, hain zuzen Zuberoan
gaur egun kasu adierazpen bikoitzekiko (edo hirukoitzekiko) baliobiko
diren aditzak. Liburu horretan autoreak izan aditz laguntzailearekiko eraikuntzak
nagusiki erabilten dituela ohartu da, gaur egun erabilten den baino
gehiago. Maisterren aditz horien erabilera Athanase Belapeyrenari zinez hurbil
zaio (Catechima laburra…, 1696); Jusef Egiategik *edün aditz laguntzailea
pixka bat gehiago erabilten du (Lehen liburia…, 1785).
Martin Maisterren aditz horien erabileran gorabehera batzuk agertarazi da.
Ahatze (izan (absolutibo+datibo) edo *edün (ergatibo+absolutibo)), gozatü
(izan (absolutibo+instrumental) edo *edün (ergatibo+absolutibo)), eta üdüri
(izanekiko eraikuntza zenbait edo *edün (ergatibo+absolutibo)) aditzen kasua
da.
XXI. mendeko hastepen honetan *edün (ergatibo+absolutibo) bereziki eta
*edün (ergatibo+datibo) eraikuntzak hedatzen dira, izan (absolutibo+datibo)
eta izan (absolutibo+instrumental) eraikuntzen kaltetan.
Hemen berean hasi zen konparaketa segitzeko (ikus FLV, 2005, 100. zbk, 633-
660), aurten, 2010ean, emana izan den pastoralaren testua aztertu da, Xahakoa
pastorala. Martin Maisterrek izanekiko erabili duenean Martin Maisterrek
izanekiko erabili duenean, Patrick Quéheillek, pastoralaren autore
barkoxtarrak, *edün (ergatibo+absolutibo) eraikuntza erabilten du aditz horiekin:
behatü «entzun», iseatü «saiatu», jarraiki «jarraitu». Ahatzekin Quéheille
*edün (ergatibo+absolutibo) eraikuntzaz bakarrik baliatzen da.
Ildo honetan bi testu horien konparaketak argitaratu den joera orokorra
egiaztatzen du, baliobiko aditz zenbaitekin *edün aditz laguntzailea gero eta
gehiago erabilia da zubereran. Azken mendeetan, izan aditz horien aditz laguntzailea
zen.
In this article certain bivalent verbs are examined in Martin Maister’s book
written in Basque souletine dialect, Jesü Kristen imitazionea (1757), more
precisely the bivalent verbs which have nowadays in Soule a double
(sometimes triple) casual marking construction. It is observed that in this text
the author uses mainly constructions with the verbal auxiliary izan «to be»,
more frequently than currently. The construction of these verbs by Maister is very close to that of Athanase Belapeyre (Catechima laburra…, 1696); Jusef
Egiategi uses a little more the auxiliary *edün «to have» (Lehen liburia…,
1785).
Certain fluctuations in the construction of verbs are raised in Martin Maister’s
text. It is the case of ahatze «to forget» (izan (absolutive+dative) or *edün
(ergative+absolutive)), gozatü «to appreciate, to enjoy» (izan (absolu -
tive+instrumental) or *edün (ergative+absolutive)), and üdüri «to resemble»
(some constructions with izan or *edün (ergative+absolutive)).
At this beginning of 21st century, construction in *edün (ergative+absolutive)
especially and that in *edün (ergative+dative) are more frequent, to the detriment
of that in izan (absolutive+dative) or izan (absolutive+instrumental).
To continue the started comparison here (see FLV, 2005, n° 100, 633-660),
one examines the text of the pastoral which was given this year, in 2010, Xahakoa
pastoral. The author of Barcus, Patrick Quéheille, uses construction in
*edün (ergative+absolutive) when Martin Maister uses that in izan with the
following verbs: behatü «to hear», iseatü «to try», jarraiki «to follow». With
ahatze «to forget», Quéheille uses only construction in *edün (erga -
tive+absolutive). In this direction, the comparison confírmes the highlighted tendency, certain
bivalent verbs are more and more used in souletine dialect with the verbal
auxiliary *edün «to have». In the last centuries the auxiliary of these verbs was
izan «to be». |
|---|---|
| ISSN: | 0046-435X 2530-5832 |