کوچه یک «منظر» است
برای میانسالان شهرهای بزرگ و کودکان شهرها و روستاهای ایران «کوچه»، مظهر زندگی اجتماعی آنهاست. از اول صبح تا غروب آفتاب کوچه محل گردهمایی و بازی‌های کودکانه بود. بعداً که بزرگتر شدند، با بچه‌های کوچه به اطراف هم سرک می‌کشیدند. کوچه فضای تجربه‌ای مشترک، تولید خاطره‌های جمعی، پیوندهای دوستانه و ازدواج...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Nazar research center for Art, Architecture & Urbanism
2021-12-01
|
| Series: | منظر |
| Subjects: | |
| Online Access: | http://www.manzar-sj.com/article_142131_919fa39aee6f06e6e1d6b6f5547b42b9.pdf |
| Summary: | برای میانسالان شهرهای بزرگ و کودکان شهرها و روستاهای ایران «کوچه»، مظهر زندگی اجتماعی آنهاست. از اول صبح تا غروب آفتاب کوچه محل گردهمایی و بازی‌های کودکانه بود. بعداً که بزرگتر شدند، با بچه‌های کوچه به اطراف هم سرک می‌کشیدند. کوچه فضای تجربه‌ای مشترک، تولید خاطره‌های جمعی، پیوندهای دوستانه و ازدواج بود. بزرگترها نیز در کوچه ملاقات می‌کردند. زن‌ها گاهی کوچه را فضای مشترک میان خانۀ خود با همسایگان می‌پنداشتند و امور خانه را مشترکاً در کوچه انجام می‌دادند. ساخت و نگهداری کوچه با ساکنان بود، حتی نام کوچه نیز تابع آنها بود. موزائیک حیاط در برابر خانه، تا محور کوچه ادامه پیدا می‌کرد و فرش کوچه به چهل‌تکه‌ای بدل می‌شد که هر خانه سهمی در آن داشت. درختی اگر در کوچه بود، مشخص بود که متعلق به چه کسی است و نگهداری آن بر عهدۀ او بود. حریم کوچه برای غریبه‌ها محدودیت داشت. کوچه اگر بن‌بست بود، ورود به آن با پرسش ساکنان روبرو می‌شد که چه می‌خواهید؟ و اگر در رو داشت، تا زمانی که عابر در حال حرکت بود، زیر نظر اهالی بود تا آن‌که از قلمرو آنان خارج شود. کوچه محل مکث و زندگی جمعی بود؛ زندگی پر از تعاملات اجتماعی و عاطفی. مراقبت عمومی از کودکانی که در کوچه بازی می‌کردند براساس یک قانون نانوشته بر عهدۀ ساکنان بود و همه در برابر جریان زندگی کوچه مسئول بودند. کوچه جغرافیایی بود که دموکراسی ساکنان را به بهترین وجه در زندگی گروهی آنها جاری می‌کرد. کوچه نماد دموکراسی مشارکتی در مقابل دموکراسی نمایندگی بود که رابطه‌ای عمیق و تأثیرگذار نه میان وکیل و موکل به بار می‌آورد و نه میان موکلان با هم. دموکراسی مبتنی بر کوچه، نهادینه کردن مشارکتی اجتماعی و فعال بود براساس فضا. فضا در این رابطه، نه ظرف وقوع رویداد، که عامل و شتاب‌دهندۀ آن بود. فضای کوچه با سازماندهی خاصی که به ساکنان و نیازهای زندگی روزانۀ آنها می‌داد، همچون قرارداد اجتماعی عمل می‌کرد که روابط میان انسان‌ها را تنظیم می‌کرد. علاوه بر آن، با فضای صورت خود بروز تجربه‌های مشترک و جاری ساختن زندگی جمعی را هدایت می‌کرد. کوچه همچنان که از اسم آن برمی‌آید، «کوی+چه»، مکان زندگی جمعی تلقی می‌شد. فهم ساکنان کوچه از کالبد رویدادها و کارکرد آنها، یک منظر تمام عیار است. منظری که با کالبد پدید می‌آید و با فعالیت و رویدادهایی که تجربه می‌کند، به صورتی خاص ادراک می‌شود. چنین فهمی از کوچه به ساکنان آن اختصاص دارد. کوچه‌ها برای عابران گذرگاه‌هایی هستند با نشانه‌های متنوع؛ برای ساکنان آنها اما، هر کوچه منظری است که در درون خود فضاهای بی‌شماری مبتنی بر خاطرۀ جمعی آنها را حمل می‌کند. بزرگترین خسارت شهرهای امروز، از میان بردن کوچه به عنوان مفصل ارتباط میان قلمروی خاصی از سکونت همسایگی است. این قلمرو و ابزار فهم آن که کوچه بوده است، در شهرهای مدرن با غلبۀ کارکردهای چهارگانه به فراموشی سپرده شده است. از آن پس اجتماعات محلی و به تبع آن مشارکت شهروندان در تعیین رفتار زندگی شهری نیز رو به فراموشی گذارد. عکس روی جلد اثر جناب آقای «علی جعفری ندوشن» عکاس هنرمند از یکی از کوچه‌های ندوشن است که به زیبایی تصویری از زندگی چندلایۀ کوچه را حتی در بافت‌های قدیمی و فرسودۀ آن که همچنان حیات دارد، بازنمایی کرده است. از لطف ایشان برای اهدای این عکس برای روی جلد این شماره نشریۀ منظر، سپاسگزاریم. |
|---|---|
| ISSN: | 2008-7446 2008-2169 |