| Summary: | Bu çalışmanın amacı, kamu harcamaları içerisinde yer alan yarı kamusal mallara yönelik yapılan harcamaların insani gelişme endeksi üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. Devletin ekonomik yapı içerisinde gelişen ve değişen rolü dolayısıyla önemi gittikçe artan kamu harcamalarının, ekonomik ve sosyal göstergeler üzerindeki etkisini vurgulamakta yarar vardır. Ekonomik büyüme, kalkınma, insani gelişme, gelir dağılımında adalet ve kaynak kullanımında etkinlik bu göstergelerden sadece bazılarıdır. Maliye politikası amaçlarına ulaşabilmek için etkin bir araç olarak kullanılan kamu harcamaları, toplumun genelinin faydasına sunulmasının yanı sıra bazen sadece özel faydayı da sağlayabilmektedir. Sağladıkları fayda dolayısıyla da bu harcamalar niteliklerine göre tam kamusal, yarı kamusal ve özel mallar olarak tanımlanmaktadır. Yarı kamusal mal olarak tanımlanan eğitim ve sağlık harcamalarının İnsani gelişme endeksi hesaplamalarında kullanılan temel göstergeler içerisinde yer alması ve bu harcamaların refah maksimizasyonunu sağlama açısından da önemli bir yere sahip olması, kamu harcamaları içerisinde yarı kamusal mal niteliğinde olan eğitim ve sağlık harcamalarının önemini daha da arttırmaktadır. Yarı kamusal malların yaymış oldukları pozitif dışsallıklar dolayısıyla insani gelişme üzerindeki olası etkisinin ölçülmesi çalışmanın ana motivasyon kaynağı olmuştur. Türkiye özelinde yapılan bu çalışmada insani gelişme endeksi ve özellikle eğitim ve sağlık harcamaları başta olmak üzere yarı kamusal mallara yönelik kamu harcamalarının milli gelire oranı değişkenleri kullanılmıştır. İnsani gelişme endeksi verilerinin 1990 yılı ve sonrası mevcut olması nedeniyle çalışmada bu değişkenler arasındaki ilişki 1990-2019 yıllarına ait verilerle zaman serisi teknikleri kullanılarak araştırılmıştır. Değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişki Gregory-Hansen eşbütünleşme testi ile sınanmış ve aralarında eşbütünleşik ilişki tespit edilmiştir. Uzun dönem katsayıları FMOLS yöntemiyle tahmin edilmiştir. Sonuçlara göre uzun dönemde kamu harcamaları insani gelişme düzeyini yükseltmektedir. Nedensellik testine göre ise kamu harcamalarından insani gelişme endeksine doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir.
|
|---|