Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Branş Dersliği Uygulamasına İlişkin Görüşleri
Bu araştırmada, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) dersi öğretmenlerinin branş dersliği uygulamasına ilişkin görüşlerini derinlemesine incelemek amaçlanmıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni ile yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu belirlemek için ilk aşamada...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Cumhuriyet University
2019-12-01
|
| Series: | Cumhuriyet İlahiyat Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/pub/cuid/issue/50646/597911?publisher=cumhuriyet |
| Summary: | Bu araştırmada, Din Kültürü ve
Ahlak Bilgisi (DKAB) dersi öğretmenlerinin branş dersliği uygulamasına ilişkin
görüşlerini derinlemesine incelemek amaçlanmıştır. Araştırma nitel araştırma
yöntemlerinden durum çalışması deseni ile yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma
grubunu belirlemek için ilk aşamada ölçüt örnekleme, sonraki aşamada ise
maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Ankara’da ilinde
görev yapan 8 DKAB öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı
olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırma verileri
NVivo 10 programında hem betimsel hem de içerik analizine tabi tutulmuştur.
Araştırmada geçerlik ve güvenirliğin sağlanabilmesi için inandırıcılık,
aktarılabilirlik, tutarlılık ve teyit edilebilirlik stratejileri
kullanılmıştır. Analiz sonucunda, uygulamaya ilişkin olumlu görüşler,
uygulamaya ilişkin olumsuz görüşler ve sorunlar, uygulamanın din eğitimi ve
öğretimine katkısı, uygulamaya ilişkin öneriler olmak üzere dört tema oluşmuştur.
DKAB öğretmenleri uygulamayı sınıf sistemine göre daha olumlu bulmaktadır.
Branş dersliği uygulamasının ilkokul öğrencileri için bir motivasyon aracı
olduğu; ortaokul ve lise öğrencileri için ise uygulamanın bazı problemlere yol
açtığı tespit edilmiştir.
Özet: Öğrenme
ortamları 21. yüzyıl becerilerinin kazanılmasını sağlayan önemli unsurlar
arasında yer almaktadır. Derslikler de öğrenme ortamlarının bir parçasını
oluşturmaktadır. Derslikler, öğretmen ve öğrencilerinin eğitim öğretim
sürecinin büyük bir bölümünü geçirdiği öğrenme çevresidir. Bu bağlamda branş
dersliği uygulaması da dersliklerin düzenlemesinde tercih edilen uygulamalardan
biridir.
Branş dersliği uygulaması, okul
bina ve eklentilerinde öğretmenin branşıyla ilgili özel bir dersliğinin
olmasını ifade etmektedir. Bu uygulamada, öğrenciler okul ders programına göre
öğretmenin dersliğine gitmektedir. Bu uygulamada öğretmen, dersin etkili ve
verimli işlenebilmesi, sınıf atmosferi-havası olarak adlandırılan psikolojik
ortamın sağlanabilmesi için düzenlemeler yapabilir, afiş, poster, resim,
karikatür, öğrenci çalışmaları vb. materyaller kullanabilir. Dersliğin
duvarları, tabanı, tavanı, kolonu, kirişi kullanılabilir. Dersin özelliğine ve
kazanımlarına göre dersliğin düzenlemeleri farklılaşabilir.
Bu uygulamayla, dersliğin
öğrenciyi aktif hale getirecek şekilde zenginleştirilmesi ve öğrenmenin etkili
ve verimli olması amaçlanmaktadır. Uygun araç-gereç ve materyallerle donatılmış
derslik, etkili öğretim stratejilerinin uygulanmasına elverişli bir ortam
sağlamaktadır. Branş dersliği uygulamasıyla, derse ilişkin ortak anlam ve
semboller sınıf ortamında yer almakta, “sınıf/derslik kültürü”
oluşabilmektedir. Öğrenci ürünlerinin sergilenebilmesine fırsat sağlayan bu
uygulama öğrencilerin öz-düzenleme becerisinin gelişimine de katkı
sağlamaktadır. Ayrıca gerçek yaşam uygulamaları veya gerçekliğe yakın
uygulamalar derslik ortamına getirilebilmektedir. Bu uygulama sonucunda ortak
yaşantı alanı oluşturabilme ve öğrenmeye katılan duyu organı sayısı çokluğu
imkânı ile kalıcı öğrenmeler gerçekleştirilebilmektedir.
Bu araştırmada, ilkokul,
ortaokul ve liselerdeki DKAB öğretmenlerinin branş dersliği uygulamasına
ilişkin görüşlerinin derinlemesine incelenmesi amaçlanmıştır. Literatürde yer
alan çalışmalar incelendiğinde branş dersliği uygulamasına ilişkin
araştırmaların 2010 yılından itibaren arttığı görülmektedir. Ancak,
gerçekleştirilen bu araştırmaların daha çok sosyal bilgiler, coğrafya, fen ve
matematik derslerine yönelik oldukları ve ortaokul kademesindeki öğrenci,
öğretmen ve yönetici görüşlerine dayandıkları tespit edilmiştir. DKAB dersi
bağlamında branş dersliği uygulamasına ilişkin öğretmen, öğrenci veya okul
yöneticisi görüşlerini içeren herhangi bir araştırmaya rastlanılmamıştır. Bu
tespitten hareketle gerçekleştirilen bu çalışmayla, DKAB öğretmenlerinin branş
dersliği uygulamasına ilişkin görüşlerinin incelenerek uygulamaya yönelik bakış
açılarının ortaya konulması ve alana katkı sağlanması amaçlanmıştır.
Araştırma, nitel araştırma
desenlerinden durum çalışması deseni ile yürütülmüştür. Çalışma grubunu,
Ankara’da görevli 8 DKAB öğretmeni oluşturmaktadır. Çalışma grubu belirlenirken
karma amaçsal örnekleme yöntemi kullanılmıştır. İlk aşamada, DKAB branş
dersliği uygulaması gerçekleştiren öğretmenler ölçüt olarak alınmıştır. Daha
sonraki aşamada maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi çerçevesinde
öğretmenlerin görev yaptığı okul kademesi, cinsiyeti, yaşı, öğrenim durumu,
hizmet yılı gibi değişkenler dikkate alınarak çalışma grubu belirlenmiştir. Araştırmada
veriler, uzman görüşü alınmış yarı yapılandırılmış görüşme formu ile
toplanmıştır. Formda, branş dersliği uygulaması, uygulamanın din eğitimi ve
öğretimine katkısı, öğretmenlerin mesleki ve kişisel gelişimine katkısı,
öğretmenlerin okula aidiyetine etkisi, uygulamanın etkililiği ve
geliştirilebilirliğine yönelik önerilere ilişkin soruların yer aldığı dokuz ana
soru ve sonda sorular yer almaktadır. Görüşme için Ankara İl Millî Eğitim
Müdürlüğünden izin alınmıştır. Katılımcılardan da onam formu ile izin alınarak,
görüşmeler ses kaydına alınmış, 169,58 dakikalık ses kaydı transkript yapılarak
52 sayfalık görüşme verisi elde edilmiştir. Araştırmadaki nitel veriler NVivo
10 programı aracılığıyla betimsel ve içerik analizine tabi tutulmuştur.
Araştırmada geçerlik ve güvenirlik, inandırıcılık, aktarılabilirlik, tutarlılık
ve teyit edilebilirlik stratejileri ile sağlanmıştır.
Araştırma verileri analiz
edildiğinde, DKAB öğretmenlerinin branş dersliği uygulamasına ilişkin
görüşleri; uygulamaya ilişkin olumlu görüşler, olumsuz görüşler/sorunlar,
uygulamanın din eğitimi ve öğretimine katkısı ve uygulamaya ilişkin öneriler
olmak üzere dört tema altında kategorize edilmiştir. Uygulamaya ilişkin olumlu
görüşler teması altında, öğretmen, öğrenci, veli açısından olumlu yönler ve
sınıf sistemi ile karşılaştırılması kategorileri oluşmuştur. Katılımcılara göre
öğretmenin sınıfları dolaşmaması, materyal taşımaması, dersliği düzenleme
özgürlüğünün olması, materyal düzenliliği gibi faktörlerden dolayı DKAB
dersliği uygulaması öğretmen için mesleğini “kolaylaştırma” unsurudur. Bu
uygulamada öğretmenin kendine ait bir sınıfı olduğu için, öğretmen dersliği
benimseyip sahiplenmektedir ve okul aidiyeti artmaktadır. Bu aidiyet duygusu o
kadar güçlü hissedilmektedir ki uygulamadan vazgeçilmesi halinde emekli olmayı
düşünen bir katılımcı dahi bulunmaktadır. Uygulamanın öğrenci açısından olumlu
yönleri ise, dersliğin motive aracı olması, pano ve duvarların
kullanılabilmesi, öğrenci etkinliklerinin sergilenebilmesine imkânı vermesi olarak
belirtilmiştir. Sınıf sistemi ile karşılaştırıldığında, branş dersliği
uygulaması sonucunda okul araç gereçlerinin daha iyi korunabildiği, sınıf
düzeni ve temizliğinin daha kolay olduğu ve öğrencilerde başarı artışının
sağlandığı ifade edilmiştir.
Katılımcıların, uygulamaya
ilişkin olumsuz görüşleri; öğrenci, öğretmen ve veli kategorileri altında
toplanmıştır. Öğrencinin kendine ait sabit bir sınıfının olmaması, sürekli yer
değiştirmesi ve teneffüste zaman kaybı yaşaması, dersliğin kilitli olduğu durumlarda
derslik kapısında kalması, dersliği benimsememesi ve dolap eksikliği sorunu
uygulamanın öğrenciler açısından olumsuz yönlerini oluşturmaktadır. Dersliğin
ortak kullanılabilmesi, öğretmenlerin derslikte bireysel zaman geçirmesi
sonucunda öğretmenler odasının az kullanılması ve meslektaşlar arası iletişim
yetersizliği, uygulamanın öğretmenler açısından olumsuz yönleridir. Branş
dersliği uygulamasının din eğitimi ve öğretiminde öğrencilerin kalıcı
öğrenmelerine katkı sağladığını katılımcıların çoğu (%75) tarafından
belirtilmiştir. DKAB öğretmenleri, uygulamanın daha işlevsel olabilmesi için
fiziki alt yapının iyileştirilmesi, öğretim materyallerinin zenginleştirilmesi
ve okul ders programının düzenlenmesi, dersliklerin açık tutulması gibi
düzenlemelerin yapılmasını önermişlerdir.
Sonuç olarak, öğretmenler
uygulamayı sınıf sistemine göre daha olumlu bulmaktadır. Uygulama, ilkokul
öğrencileri için bir motivasyon aracı iken, ortaokul ve lise öğrencileri
açısından ise sürekli çanta taşıma, kapıda kalma, zaman kaybı gibi bazı
problemlere yol açmaktadır. Bu anlamda uygulamanın öncelikle derslik sayısı
yeterli olan ilkokullarda uygulanması önerilmektedir. Ayrıca, öğrenci sayısının
az ve/veya derslik sayısının yeterli olduğu ortaokul ve liselerde öğrencilerin
yaşadığı sorunlar ortadan kaldırılmak şartıyla uygulanabilmelidir. Okul idaresi ve öğretmenlerin, uygulamanın
etkili ve verimli olabilmesi için gerekli tedbirleri alması gerekmektedir. |
|---|---|
| ISSN: | 2528-9861 2528-987X |